ĉirkaŭrigardi 词义辩
ĉirkaŭrigardi ＝ rigardi de ĉiu flanko aŭ rigardi al ĉiu flanko?
在世界语版《鲁迅小说集》的《呐喊·孔乙己》中，我读到了如下译文：
“La voĉo, kvankam tre mallaŭta, estis tre bone konata. Sed, ĉirkaŭrigardante, mi trovis neniun.” (Noveloj de Lusin, p. 29, eldono de 1974)
查汉语原文，这两句话是：
“这声音虽然极低，却很耳熟。看时又全没有人。”
两句世界语译文的动词“ĉirkaŭrigardi”的词义，引起了我的注意。
从译文的句意推断，“ĉirkaŭrigardi”在这里应作“向四周看”（rigari ĉirkaŭen或rigardi al ĉiu flanko）讲，也就是“环顾”的意思。但在《世界语汉语词典》中，这个派生动词却被翻译成两种不同的意思：
“ĉirkaŭrigardi (tr.) 环顾，从各方面察看，观察: ĉirkaŭrigardi ĉevalon 相马”
“环顾”就是“向四周看”（rigari ĉirkaŭen或rigardi al ĉiu flanko），而“从各方面察看”，就是从不同的角度向某一件东西看。显然，这两个译语的意思相反。前者站在固定的位置向四处看，后者变换位置向某一目标物看。
现在，再来看看《世界语插图大词典》（PIV）是怎样定义这个词的：
“ĉirkaŭrigardi (tr.) rigardi de ĉiu flanko: ĉirkaŭrigardi ĉevalon, antaŭ ol ĝin aĉeti; iru ĉirkaŭ Cion kaj ĉirkaŭrigardu ĝin (X.)”
从上面的释义和两个例句来看，“ĉirkaŭrigardi”的词义正是“从各方面察看”（rigardi de ĉiu flanko），所举的第一个例句中的“ĉirkaŭrigardi ĉevalon”就是上面世汉词典中所收的例词“相马”（就是从各个不同的角度观察马的优劣）。第二个例句出自柴门霍夫翻译的《圣经·旧约·诗篇》第48：
Iru ĉirkaŭ Cion kaj ĉirkaŭrigardu ĝin,
Kalkulu ĝiajn turojn.
（你们当周游锡安，四围旋绕，数点城楼。）
虽然上面汉语译文并没有直接把“ĉirkaŭrigardi”译为“从各方面察看”，但“四围旋绕”意思就是要人们四处走走，到处看看，而不要固定在某一地点看，与“rigardi de ĉiu flanko”（从各方面察看）所表达的意思实际上是吻合的。为了进一步证实“ĉirkaŭrigardi”的“rigardi de ĉiu flanko”的语义，我从柴门霍夫的译作中找出了一些带有“ĉirkaurrigardi”的例句附在文后，供有兴趣的朋友们查考。
但令人费解的是，新版的《世界语插图大词典》（NPIV）却把旧版PIV中的正确的释义“rigardi de ĉiu flanko”改成了“rigardi al ĉiu flanko”（向各个方面看）。可是矛盾产生了：原来的两个例句却没有改换，它们仍然支持原来的释义：rigardi de ĉiu flanko！
新版《世界语插图大词典》虽然收进了一些新词语和科技新词，也对旧版的某些不足作了一些改进，但并不是所有修改都是必要的、恰当的，有的甚至把原来正确的改成了错误的。对于辞书，我历来说是抱着既敬畏，又不盲信的态度。
附：
Ili ĉirkaŭrigardis Elinjon-fingreton de ĉiuj flankoj, kaj la majskarabaj fraŭlinoj levis siajn palpilojn kaj diris: ... (Fab.)
Fine la granda ovo krevis. “Pip, pip!” diris la ido kaj elrampis. Ĝi estis tre granda kaj rimarkinde malbela. La anasino ĉirkaŭrigardis ĝin. (Fab.)
La nejuna sinjoro legas gazeton kaj de post ĝi li de tempo al tempo ĉirkaŭrigardas la publikon. (FK)
Mi diris, ĉirkaŭrigardante la ĉambron, kiu ŝajnis al mi preskaŭ lukse meblita... (FK)
Post tio eniros la pastro, por ĉirkaŭrigardi la domon. (X)
Ĉar la okuloj de la Eternulo ĉirkaŭrigardas la tutan teron, por subteni tiujn, kies koro estas plene aldonita al Li. Malsaĝe vi agis per ĉi tio; pro tio de nun vi havos militojn. (X)
Kiam mi direktis mian koron, por ekkoni saĝecon, kaj por ĉirkaŭrigardi la aferojn, kiuj estas farataj sur la tero tiamaniere, ke nek tage nek nokte homo vidas dormon sur siaj okuloj; ... (X)
La Eternulo Cebaot ĉirkaŭrigardas la batalontan militistaron. (X)
（Fab. = Fabeloj de Andersen trad. de Zamenhof; FK = Fundamenta Krestomatio de Zamenhof; X = Malnova Testamento trad. de Zamenhof）
Ipernity: El Popola Chinio
Facebook: EPC El Popola Chinio
Twitter: El Popola Chinio
WeChat: Skani la du-dimensian kodon por legi EPĈ en WeChat
