China
urbeto (Chinatown) estas loko, kie koncentre loghas chinaj
elmigrintoj en aliaj landoj. Dank' al sia honesteco, diligenteco
kaj sagho, la chinaj elmigrintoj estas shatataj de civitanoj
de la landoj, kie ili loghas, kaj vivas pace kaj harmonie
kun tieaj popolanoj kaj faras sian kontribuon al tiea ekonomia
kaj socia disvolvigho.
En
multaj lokoj de la tuta mondo vidighas spuroj kaj figuroj
de chinoj. Ili elmigris el Chinio kaj dissemis la chinan kulturon
en aliaj landoj. La orienta civilizacio kunighas kun la okcidenta,
shanghighas kaj odoras apartan trajton.
En
Azio, Australio, Europo, Norda Ameriko kaj aliaj lokoj de
la mondo chie trovighas chinaj urbetoj. Pro nostalgio elmigrintaj
chinoj ofte vizitas la lokon, kie ili sentas ian konsolon.
La chin-stilaj arkajhoj, chevojaj standoj, fruktoj, manghajhoj
produktitaj en Chinio kaj chin-stilaj restoracioj, chio estas
tre intimaj por ili. En restoracio ili povas acheti bovlon
da Guangdong-stilaj vermicheloj, kiuj rememorigas ilin pri
la hejmloko. En Sichuan-stila restoracio la pikaj pladoj ofte
shvitigas la klientojn sur la frunto, sed sentigas al ili
dolchon en la koro...
Tie
oni povas manghi preskau chiujn chinajn manghajhojn kaj trovi
famajn chinajn produktajhojn. Tie estas acheteblaj chinlingvaj
libroj eldonitaj de Chinio kaj Usono. Tie la chinaj elmigrintoj
povas havi la chinan vivmanieron.
En
mulaj grandaj kaj mezgrandaj urboj de Usono trovighas diversgrandaj
chinaj urbetoj, inter ili tiu de San-Francisko estas longhistoria
kaj plej granda. Sole en la china urbeto de San-Francisko
vivas pli ol 200 mil chinoj, kiuj konsistigas duonon de la
tieaj fremdlandanoj. Ghi nun estas kultura autonoma loko kun
tipaj trajtoj de la chin-devenaj usonanoj. Chiujare en la
sunperiodo Klaro kaj Brilo kaj la kvina de la kvina monato
lau luna kalendaro tie okazas celebrado. La Printempa Festo
(china tradicia novjara festo) estas tre solena. Tiutage oni
bruligas artfajrajhojn, krakigas petardojn kaj ludas dancojn
de drako kaj leonoj. Tion shatas ankau usonanoj. Tie la chin-stilaj
konstruajhoj formas originalan pejzaghon en San-Francisko.
Ne nur chinoj, sed ankau usonanoj tre shatas la lokon.
La
china urbeto en Nov-Jorko estas malpli granda nur ol tiu en
San-Francisko. En malnova china kvartalo che Manhattan koncentre
loghas chinoj. Antaue tie estis nur 2 stratoj, sed de la 60-aj
jaroj de la pasinta jarcento tien venis pli kaj pli multe
da chinoj kaj nun la kvartalo ampleksas jam 20 kvadratajn
kilometrojn kun 30 stratoj larghaj kaj mallarghaj. Tie vivas
proksimume 200 mil chinoj.
En
multaj chinaj urbetoj trovighas chin-stila arkajho. La arkajho
de Washington, chefurbo de Usono, estis farita de Pekino kaj
muntita en Washington. Por fari tion Pekino kaj Washington
chiu elspezis milionon da usonaj dolaroj. Tiu arkajho estas
tre impona. Nokte brilas chiuj ghiaj lampoj, kiuj altiras
al si multe da turistoj.
La
chinaj elmigrintoj multe suferis antau 100 jaroj, kiam ili
unuafoje venis en Usonon. Tiam ili estis tre malrichaj. Ili
faris au fizikan laboron au servadon. Antau la Dua Mondmilito
en chinaj urbetoj de Usono la chinoj plejparte entreprenis
vestolavejon, restoracion, butikojn de chiutagaj bezonajhoj
kaj malmultekostaj juveloj kaj antikvajhoj. Vestolavado estas
la plej malnova entrepreno en chinaj urbetoj kaj restoracio
-- la dua granda industrio. En la 60-aj jaroj la tiea industrio
atingis novan disvolvighon. Escepte de vestolavado, kiu depresiis,
restoracio, vestofarejo kaj butiko de chiutagaj bezonajhoj
farighis ghiaj tri grandaj ekonomiaj subteniloj. Lau statistiko,
en Usono nun funkcias pli ol 8 mil chin-stilaj restoracioj.
Sole en San-Francisko estas 4 mil tiaj restoracioj kaj en
Nov-Jorko 1.1 mil.
En
la 80-aj jaroj de la 20-a jarcento la ekonomio de chinaj elmigrintoj
spertis historian transformighon. Ghi ampleksas ne nur tradiciajn
industriojn, sed ankau bankojn, dombienan industrion kaj entreprenadon
de valoraj juveloj. En 1981 sole en Nov-Jorko estis 3 bankoj
investitaj de chinaj elmigrintoj, kiuj kreskis al 32 en 1987.
En Kalifornio estas 70 bankoj investitaj de chinaj elmigrintoj.
Chinaj elmigrintoj elvolvas sian talenton ankau en mashin-fabrikado,
civila konstruado, elektrona kaj kemia industrioj. Lau statistiko,
nun en Usono vivas 1.1 milionoj da chin-devenaj usonanoj,
el kiuj 80 mil laboras sur scienc-teknologia kaj eduka kampoj.
Usono havas 130 mil altnivelajn sciencistojn, kies kvarono
estas chin-devenaj. En esplorado kaj fabrikado de komputiloj
chinoj okupas gravan lokon. En la komputila esplor-centro
de Usono laboras mil chinoj. En 1986 en la tuta mondo estis
200 grandegaj komputiloj, kies kvarono estis farita gvidate
de chinaj sciencistoj.
Chin-devenaj
intelektuloj faris grandan kontribuon en diversaj kampoj,
kelkaj el ili ricevis Nobel-premion de fiziko kaj kemio. Sed
ilia socia pozicio estis ne alta. De la 80-aj jaroj iuj malproksimvidaj
chin-devenaj usonanoj kaj iliaj gravaj societoj celis politikan
pozicion, iuj ech sukcesis farighi vicestro de shtato Delavario,
kaj urbestro de Monterey Park, Kalifornio.
La
historio jam turnis sian novan paghon. Jam forpasis la epoko,
kiam chinaj elmigrintoj estis multe ofenditaj, kaj chinaj
urbetoj restas simbolo de aktivado de chinaj elmigrintoj kaj
chinaj tradicioj. Nun multe da chin-devenaj usonanoj eliris
el tiuj lokoj kaj disvolvas sian talenton sur diversaj sociaj
kampoj.
|