Mi
ghojus se vi publikigus dokumentojn pri via iama ministro de edukado
Cai Yuanpei, kiu tre alte prikonsideris Esperanton.
H. MASSON (Francio)
Cai
Yuanpei estis demokratia revoluciisto kaj edukisto en la moderna
china historio. Lia kontribuo al la moderna edukado de Chinio kaj
china revolucio montrighas chefe en jenaj tri flankoj:
Unue,
dank' al lia penado en Chinio formighis kompare kompleta ideologia
sistemo de burgha edukado kaj burgha eduka sistemo; due, lia propono
pri ideologia libereco faris la Pekinan Universitaton lulilo de
la novkultura movado kaj kreis kondichojn por novdemokratia revolucio;
kaj trie, li protektis aron da intelektuloj ideologie progresemaj
kaj talentaj. Li donis grandan atenton al edukado de laborado, civitanoj
kaj virinoj.
Komence
de la 20-a jarcento, kiam Esperanto enkondukighis en Chinion, Cai
kune kun Lusin aktive subtenis Esperanton kaj post tio enkondukis
Esperanton en la edukan rondon.
Cai
dedichis sian tutan vivon al eduka reformado de Chinio. Li iniciatis
kaj disvolvis modernan edukadon teorie kaj praktike. Lia teoria
kontribuo kaj grava reformado de la eduka sistemo pozitive influis
la edukan progreson de Chinio en la unua duono de la 20-a jarcento
kaj oni nomas lin pioniro de la moderna edukado de Chinio.
Biografio
Cai
Yuanpei naskighis la 11-an de januaro, 1868, en Shaoxing, Zhejiang-provinco,
kaj mortis la 5-an de marto, 1940. En 1891 li veturis al Pekino
por partopreni la oficistigan ekzamenon kaj sukcesis. Jam en sia
juna agho li konsciis, ke por savi la nacion oni antau chio devas
vigligi la edukadon. Vintre de 1898 li funkciis kiel inspektoro
de la china-okcidenta lernejo de Shaoxing kaj poste fondis patriotan
lernejon kaj virinan lernejon. Li pledis por egaleco de la viroj
kaj virinoj. En 1912 li funkciis kiel ministro de edukado en la
provizora registaro de la Respubliko de Chinio kaj fondis rudimentan
burghan edukan sistemon. Januare de 1917 li funkciis kiel rektoro
de la Pekina Universitato kaj faris ghin nova supera lernejo de
la tiama Chinio kaj lulilo de la novkultura movado. En siaj lastaj
jaroj li funkciis kiel prezidanto de la Centra Esplora Instituto
kaj sin okupis pri diversaj edukaj aktivadoj.
Fondo de
moderna eduka sistemo
De post
1912, kiam li funkciis kiel ministro de edukado, li komencis reformi
la malnovan edukan sistemon de la lastaj jaroj de Qing-dinastio
(1644-1911) lau la fundamentaj principoj de la moderna okcidenta
eduka sistemo kaj publikigis novan sistemon, kiu plene montris la
politikan postulon kaj edukan principon de la burgharo pri libereco,
demokratio kaj egaleco kaj neis la despotisman edukadon de Qing-kortego
pri lojaleco al la suvereno kaj adoro al Konfuceo. La praktiko de
la nova eduka sistemo forte akcelis la edukan reformadon de Chinio
kaj iom post iom aperis moderna eduka sistemo.
La Pekina
Universitato -- lulilo de la nova ideologio
Januare
de 1917 Cai Yuanpei farighis rektoro de la Pekina Universitato kaj
ekpraktikis la principon pri ideologia libereco. Li invitis Chen
Duxiu, Hu Shi, Lusin kaj aliajn reprezentantojn de la novkultura
movado kaj ankau Gu Hongming kaj aliajn konservativajn personojn
instrui en la universitato. Tiutempe en la universitato kolektighis
eminentaj personoj de diversaj skoloj. Akademiaj vidpunktoj de diversaj
skoloj estis libere diskutitaj tie. Chen Duxiu kaj Li Dazhao prelegis
pri marksismo kaj propagandis la Oktobran Revolucion de Rusio, dank'
al tio marksismo rapide disvastighis en Chinio. La Pekina Universitato
post reformado farighis akademia centro de Chinio.
La Pekina
Universitato estis lulilo de la Maj-kvara Movado kaj ghia komandejo,
kio havas striktan rilaton kun la universitata principo kaj alta
takso pri la avangarda ideologio de Cai Yuanpei. Februare de 1919
li faris paroladon sub la titolo "Sanktaj estas laboruloj".
Li diris: "Kiuj faras aferojn utilajn al la aliaj, per sia
laboro chu fizika, chu intelekta, tiuj estas laboruloj... Ni chiuj
estas laboruloj. Ni devas koni la valoron de la laboruloj. Sanktaj
ja estas la laboruloj!" Tio konformas al marksisma vidpunkto.
Subtenate
de Cai Yuanpei, Li Dazhao kaj Chen Duxiu organizis progresemajn
studentojn, alte tenante la standardon de sciencoj kaj demokratio,
faris batalon kontrau feudismaj ideologio kaj kulturo kaj pavimis
vojon por la grandioza Maj-kvara Movado. Kiel la plej frua propagandejo
de marksismo en Chinio kaj lulilo de la novkultura movado, la universitato
faris historian kontribuon al eksplodo de la Maj-kvara Movado kaj
naskigho de la Komunista Partio de Chinio. Tiam la revuo "Nova
Junularo" redaktata de Chen Duxiu estis shatata de multaj kaj
vendighis tra la tuta lando. Li Dazhao publikigis multe da artikoloj
en tiu revuo, kio estis ideologia preparado por la Maj-kvara Movado.
Granda atento
al virina edukado
Surbaze
de la burgha koncepto pri egaleco de la viroj kaj virinoj, Cai pledis
por virina edukado kaj funkciigis lernejon, kie lernis kaj knaboj
kaj knabinoj. En 1912, kiam Cai Yuanpei ekfunkciis kiel ministro
de edukado, li decidis, ke knaboj kaj knabinoj kune lernu en la
sama lernejo kaj post 7 jaroj li proponis, ke la Pekina Universitato
akceptu studentojn kaj studentinojn, kio donis grandan influon politike
kaj ideologie. Lia decido ludis grandan rolon kaj influis aliajn
altajn lernejojn de Pekino. De tiam chiuj lernejoj akcpetas knabinojn.
Sindedicho
al revolucio
Cai
vivis en tumultaj jaroj kaj dedichis sian tutan vivon al la revolucia
afero. Ja mirinde estas, ke li estis shatata de chiuj politikaj
organizoj, tamen tio ne signifas, ke li ne havis sian starpunkton
en la batalo inter diversaj politikaj partioj, kaj li neniam facile
kompromisis en gravaj problemoj.
Komence
de 1924 li estis elektita kiel membro de la unua Inspekta Komisiono
de Kuomintango. D-ro Sun Yatsen diris: "La tasko de s-ro Cai
en la nordo estas grava. Tie la politika medio multe diferencas
de la suda kaj liaj kontribuoj al la revolucio estas ne facile kompreneblaj."
Sun deziris, ke post inspektado en Europo Cai daure laboru en Pekino.
Siatempe Sun laboris chefe en la sudo, dum la nordo estis regata
de militaristoj. Sun deziris veki la popolamason pere de influo
de Cai Yuanpei. Post eksplodo de la Maj-kvara Movado en 1919 la
pekina registaro estis forte malkontenta kontrau Cai, kiu subtrenis
la studentan strikon, kaj volis eksigi lin. Informighinte pri tio,
Cai memvole abdikis la oficon kaj forlasis Pekinon.
Li faris
elstaran kontribuon ankau al la movado de chinaj junuloj lernantoj
en Francio. Zhou Enlai, Deng Xiaoping, Chen Yi kaj aliaj gvidantoj
de KPCh suriris la vojon de profesiaj revoluciistoj ghuste tiam,
kiam ili lernis en Francio.
La 5-an
de marto, 1940, Cai Yuanpei mortis en Hongkong. Zhou Enlai, vicprezidanto
de la Centra Komitato de KPCh sendis kondolencan telegramon, en
kiu li diris, ke Cai laboris por la revolucio pli ol 40 jarojn,
faris eminentajn kontribuojn al disvolvo de la eduka kaj kultura
aferoj de Chinio kaj elkulturis sennombrajn revoluciajn gejunulojn.
Cai Yuanpei
kaj Esperanto
Cai
lernis Esperanton en 1907-1911, kiam li lernis en Germanio, kaj
bone sciis, kio estas avantaghoj de Esperanto kaj kial Zamenhof
kreis Esperanton. Li subtenis la chinlingvan periodajhon Nova
Jarcento eldonatan en Parizo por propagandi Esperanton. Nova
Jarcento estis unu el la gazetoj, kiuj frue konigis Esperanton
al Chinio.
Kiam
li oficis kiel ministro de edukado, li ordonis instrui Esperanton
kiel nedevigan lernobjekton en normala lernejo por baki Esperanto-instruistojn.
Li instrukciis, ke en la ministerio de edukado funkciu kurso de
Esperanto. En tiu jaro li prelegis pri Esperanto en Shanhajo por
pritrakti la necesecon de la internacia lingvo kaj utilon de Esperanto
por Chinio. Li diris: "La china lingvo multe diferencas de
la okcidentaj kaj ni ne povas ne komunikighi kun la ekstera mondo,
nek peti helpon de la mondo. En tio ni bezonas helpan lingvon kaj
Esperanto estas ideala." Li proponis al la Shanhaja Esperanto-Asocio
konstruon de biblioteko de Esperantaj legajhoj, por ke oni sciu
la grandnombrecon de Esperantajhoj. Li proponis ankau, ke oni fondu
privatan universitaton por instrui en Esperanto. El tio ni scias,
kiel profunde konis Cai Esperanton kaj kiel energie propagandis
li la lingvon.
Cai
forlasis neniun shancon por propagandi Esperanton. Komence de 1917,
nelonge post sia rektorigho en la Pekina Universitato, li decidis
funkciigi Esp-kurson kiel nedevigan en la universitato. Tiam pli
ol 200 studentoj vizitis la kurson. En 1921 la universitato faris
Esperanton oficiala lernobjekto. En la sama jaro la 7-a eduka konferenco,
okazinta en Kantono, aprobis la proponon de Cai, ke chiuj lernejoj
kaj edukaj administracioj akcelu kaj efektivigu la instrukcion de
la Eduka Ministerio pri Esperanto kaj funkciigu Esperanto-kurson
en elementaj lernejoj. Katenite de la tiamaj kondichoj, tio ne estis
realigita, tamen ludis pozitivan rolon por propagandi Esperanton
en Chinio.
En 1921
nome la chinan registaron Cai cheestis la Pacifikan Konferencon
pri Edukado en Honoluluo, kie li proponis, ke chiuj pli-ol-10-jaraj
geknaboj lernu Esperanton en chiuj landoj, partoprenantaj la konferencon,
kaj oni esperantigu librojn de chiuj landoj. Lia propono estis aprobita
de la konferenco.
Cai
iniciatis E-instituton kaj mem funkciis kiel ghia prezidanto.
Sub
la auspicioj de Cai Yuanpei la Esperanto-movado en la Pekina Universitato
estis tre vigla. La 15-an de decembro de 1922 Cai prezidis konferencon
de Esperanto, kiun cheestis 2 mil homoj.
En 1923
Cai fondis la Pekinan Esperantan Kolegion kaj li mem funkciis kiel
ghia direktoro. La kolegio funkciis 2 jarojn kaj ludis pozitivan
rolon por akceli la chinan E-movadon.
En 1924
Cai cheestis la 16-an UK en Vieno. Reveninte la patrion, li estis
pli entuziasma por la Esperanta afero. Sub liaj auspicioj naskighis
redakt-traduka komisiono de Esperanto, kiu eldonis multe da E-legajhoj.
|