1
da Prepozicio uzata por ligi vortojn esprimantajn nedifinitan
kvanton, nombron, mezuron kun la mezurata ajho: Iom da mono;
taso da akvo; peco da shtofo; au ligi substantivigitan numeralon
kun io mezurata mi
|
Maria
bredis kestojn da abeloj,
Rikoltis grandan kvanton da mielo. |
Shi
portis ghin en cento da boteloj,
Al urbo por dekduo da hoteloj. |
liono da homoj, deko
da soldatoj.
5
danghero Proksima ebleco de malfelicho, malutilo, perdo,
malbono; tia afero.
|
Tertremo,
shtormo, trombo, milito...
Dangheroj venas sen invito. |
La homfaritajn
ni nuligu,
Kontrau tertremo chu eblas evito? |
3
danki Esprimi sian shaton de io ricevita: Mi ~as vin pro
la helpo; senti moralan devon reciproki al ricevita bono
Al lia helpo mi dankas mian vivon; reciproki ricevitan bonon:
Li ~is per perfido; shuldi: La modernan vivon ni ~as al
la lingvo.
|
Dankinda
estas la patrino.
Shi amzorgadas nin sen fino. |
Kiel
ni povas shin plendanki?
Ja ne sufichas nur kapklino. |
1
de Prepozicio por montri: 1 Punkton, kie komencighas movo:
Li foriris ~ la hejmo; li lernos diligente ~ nun. 2 La aganton
de la ago: Tio estas farita ~ shi; la amo de homo al homo.
3 La posedanton: Mi legis la poemon ~ Zamenhof. 4 Rilaton
inter du substantivoj: parto ~ libro, peco ~ pano, vojo ~ tri
tagoj, lumo de lampo.
|
Li
deprenis florojn de l' mateno,
Por beligi l' ejon de kunveno. |
Kaj
vokite de la prezidanto,
Li foriris tuj de la ghardeno. |
5
decembro La dekdua monato de la jaro.
|
Decembro,
la monato lasta,
Enhavas tridek unu tagojn, |
Kun
Festa Tag' Zamenhof-Naska,
Por fari librachetajn agojn. |
5
decidi Fiksi, post pripenso, kio devas esti farata; meti
finon al demando, diskuto, proceso ktp.
|
Mi decidis
al Parizo iri,
Kun decido sperton mem akiri. |
Amikin'
decidis doni helpon,
Kaj decidis ech por mi kuiri. |
1
dek Nau kaj unu au kvin kaj kvin.
|
Dek
manajn fingrojn chiu homo havas.
Per ili chiutage ni nin lavas. |
Ni havas
ankau dek piedajn fingrojn,
Kaj ili por grimpado tre tre gravas. |
2
demandi Peti respondon, informon, sciigon.
|
Infano
demandas al sia patrino,
"Pro kio senlace laboras mashino?" |
La panjo
pripensas kaj faras klarigon
"Char ghia trinkajho ja estas benzino." |
4
dento Elstaraj ostetoj en busho por mordi kaj machi.
|
Okulo
pro okulo,
Kaj ankau dent' pro dento. |
Kontrau
la maliculo
Ne dormu la prudento. |
2
devi Ne povi ne fari ion pro bezono, deco, legho, sintrudanta
volo: Chiu ~as lerni; esti lau logiko: je la 5-a la suno
jam ~as aperi.
|
Chiu
homo devas spiri,
Chiu auto devas iri, |
Chiu
shoforo devas stiri,
Chiu traktoro devas tiri. |
2
deziri 1 Forte emi havi au ghui ion: Tien la okuloj iras,
kien la koro ~as. Voli atingi, ricevi: Kiu deziras, povas
partopreni.
|
Sukceson
chiuj ni deziras,
Tamen ne chiam ni akiras. |
Por
sukcesigi la aferojn,
Ni penlabori frue iras. |
4
dika Granda lau la tria direkto, kiu estas nek largho nek
longo: ~a libro; grasa: ~a litero:
|
Sinjoro
Dika malfelichas,
Graseco lia jam sufichas. |
Malsanoj
ofte lin turmentas,
Je malplezuro li tre richas. |
5
dimancho La sepa tago de la semajno.
|
La sepa
semajntago 'stas dimancho.
Maria iras parken kun fiancho. |
Post
promenado ili malsatighis,
Kaj iris al bufedo por tagmangho. |
|
Dimancho
- tago por plezuro,
Por sinamuzo, florkulturo. |
Ghi
estas tago por ripozo,
Por promenado en naturo. |
2
diri Audigi vortojn, informon, opinion, ordonon ktp per la
busho au per skribo.
|
Kion
vi jam diris,
Tio revokeblas? |
Diru
post pripenso,
Se vi nun ne febras. |
4 diversa Unu
el tiuj, kiuj havas aliajn ecojn.
|
Diversaj
floroj chie floras charme,
Diversaj militistoj kushas arme. |
Diversaj
vermoj vigle manghas svarme.
Diversaj malamikoj mutas larme. |
3
dolaro Monunuo de Usono, Kanado kaj aliaj landoj. Chiu dolaro
konsistas el 100 cendoj.
|
Dolaro
povas fari chion,
Ech subacheti sanktan dion. |
Pro
manko de ghi homo vagas,
Ech perdas saghon kaj racion. |
3
dolcha 1 Kun la gusto de sukero au mielo: ~aj fruktoj,
kukoj, sukoj. 2 Agrabla al la sensoj: ~aj songhoj, vortoj,
rideto, muziko.
|
Dolcha
estas la sukero,
Dolchas ankau la mielo. |
Dolchas
lulo de l' patrino,
Dolchas kanto de anghelo. |
4
dolori Kauzi fortan malagrablon al la korpo au spirito.
|
Pro
malfelicho kor' doloras,
Pro chagreno homo ploras. |
Pro
kio do la malfelichoj?
Ja homoj kaj l' natur' autoras. |
3
domo Konstruo por vivado de homo; gento; chiu el la 12 fakoj
de la chielo.
|
Por
chiu viva homo
Tre gravas la loghdomo. |
Sendoma
homo vagas,
Kunighas kun fantomo. |
2
doni Havigi al iu ion: ~ panon, akvon al iu; produkti,
estigi: la arboj komencis doni fruktojn; meti ion en alies
manon: doni leteron al poshtisto; fari ion al iu: ~i konsilon,
helpon, impreson, apetiton.
|
Felicha
helpon donas,
Char multon li disponas; |
Mizera
helpon petas,
Char tion li bezonas. |
5
donaci Doni ion sen intershangho kiel esprimon de amikeco,
favoro, amo.
|
Donaco
estas ankau doto
Donata al edzinigoto. |
Interdonacas
geamikoj.
Donacighas ofte foto. |
3
dormi Ripozi surlite sen korpa au spirita aktiveco:Li
ofte songhas, kiam li ~as. ; resti senaga: Ne veku malfelichon,
kiam ghi ~as.
|
Por
homo gravas ankau dormo.
Ghi estas parto de vivnormo. |
Ghi
refreshigas kaj fortigas.
Do dormu ech dum daura shtormo. |
5
dorso 1 Parto de la korpo malantau la brusto kaj ventro:
turni la ~on al iu. 2 Supra parto de bestoj de la kolo ghis
la vosto: rajdi sur la dorso de chevalo. 3 Supra kurbo de
objekto: ~o de monto, ~o de nazo.
|
Homoj
ofte sur la dors' ripozas.
Tiel kushas ja neniu ponto. |
Ankau
ne l' chevaloj tiel pozas,
Kaj neniam dorse kushas monto. |
9
doti Havigi donacajhon al sia edzo au sia edzino okaze de
la geedzigho: Li riche dotis la filinon; havigi al iu kvaliton:
La naturo lin dotis per muzika talento.
|
Beleco
- shia naturdoto
Ne por pentrado nek por foto. |
Ricevis
shi kruelan edzon
Kaj frue kovris sin per koto. |
7
droni Morti en akvo; (shipo) perei en akvo: Ofte ~as lertaj
naghistoj; enighi kaj malaperi en medio: La autoj ~is en
la densa nebulo.
|
En shultroj
Petro dronis ghis l' oreloj,
Kaj dronis en doloro pro kanero. |
L' edzino
dronis ja en malespero,
Kaj Petro sin dronigis en rivero. |
1
du Unu kaj unu.
|
Chiu
havas du okulojn,
Chiu havas du orelojn. |
Ili
servas la saghulojn,
Same ankau l' stultajn celojn. |
4
dubi 1 Ne esti certa pri la vereco, realeco, kredindeco de
io: Li ne ~as pri tio, ke la tero estas globo ; 2 Heziti
kredi: Mi ~as, ke chiuj lin helpos por venki la malsanon.
|
Kiu
dubas pri turnigho de la tero?
Kiu dubas pri bezono de aero? |
Kiu
dubas pri dolcheco de sukero?
Kiu certas pri ekzisto de Infero? |
1
dum Prepozicio montranta la tempon, en kiu io daure estas
au agas: Li gardis lin dum lia dormo; subjunkcio, kiu enkondukas
subpropozicion por montri la tempon en kiu io daure estas au agas:
Ili laboregis, dum la mastro sin amuzis.
|
Dum
la tago penlaboro
Kaj ripozo dum nokthoro, |
Brila
pagho dum junagho,
Dum oldeco ne pentploro.
|
|