Cao Xueqin, Rughdoma Songho, romano. Elchinigis Xie Yuming.

    Eldonis China Esperanto-Eldonejo 1995, unua el la tri volumoj, 582 p. ch. 23 eur.

    Post legado de la unuaj 50 paghoj mi ankorau ne sciis chu mi finlegos chi tiun riveregan romanon. Ghi ekiras malrapide, tusetante, en nebulo de fumo, kvazau raupa varotrajno. Malgrau evidenta helpo de la tradukinto, kiu esperantigas la plej oftajn proprajn nomojn, restas ankorau pluraj dekduoj da propraj nomoj. Chinaj... evidente. Ankau la stilo chinas. Fakte multe pli la stilo de la Prefaco fare de eminenta Zhou Ruchang, ol tiu de la teksto. Cetere mi ne chion komprenis. Eble vi pli saghas:

    "Kial oni donis la epiteton eksterordinara aparte al tiu chi libro, se iu ajn romano, ekzemple novel en la angla lingvo, mem entenas kuriozecon kaj eksterordinarecon lau la koncepto pri la europa literaturo kaj, se temas pri la grandeco, ghi estas oftege uzata en la recenzo?"

    Chu vi scias, ke la teatrajhoj de Shekspiro estas "operoj"? Bone, kial ne? Sed poste, en la teksto, kiam Jado, Jaspa, Ora kaj aliaj iras por spekti "operojn", kion ili spektadas? Operon, dramon, opereton? Teatrajhon prozan, versan au kantan? Kun au sen muziko? Iom post iom la kunteksto forigos kelkajn hezitojn. Antau la alveno al la 50a pagho vi ekscios, ke 'pornografia' = priamora, 'pauperisma' = malrichega, 'etikeco' = respekto, 'strias' = krucas, 'drinki' = trinki alkoholajhon, 'charlatane' = avare, 'laika' = nesperta, 'plagi' = minacegi, 'fali en recidivon' = ree malsanighi, 'etika domo' = bonmora domo, 'debila' = delikata, 'sarkasme' = moke. Poste forighos kelkaj dekoj da aliaj malpli gravaj semantikaj hezitoj. Sed, fakte, chio chi ne tro gravas, char post la 50a pagho, chu vi alkutimighis, chu vin kaptis la fluo de la romano, chu la tradukajho plibonighis, chiamaniere vi estas en unu 17-jarcenta virina kvartalo de china aristokrata palaco, kaj nur tio, kion Cao Xueqin rakontas, vin interesos pli kaj pli forte.

    Temas pri la priskribo de la chiutaga vivo de sentema adoleskanto, Jado, tutnome Jia Baoyu, filo de Jia Zheng, nepo de Jia Daishan, pranepo de Jia Yuan, duko de Rongguo. Jado, alteregoo de la autoro, estas ege aliseksema, interesata kaj altirata de chio ina. Li observadas chiujn virinojn chirkau si, samkiel siajn proprajn sentojn al ili. Por okcidenta leganto la priskribita rilataro inter gehomoj, sen okcidenta mitaro pri Amo, estas plena je surprizoj. Malfermighas ankau la etoso de kunvivado inter edzinoj kaj kromedzinoj, chambristinoj kaj servistinoj, sen okcidentaj antausupozoj moralaj. Tamen, chi tiu mikrokosmo estas pli ol bonmorega! Oni longe pridiskutadas la kuntaugecon de koloroj inter diversaj vestajhoj kaj mebloj, oni entombigas falintajn florpetalojn, oni citadas poetojn kaj filozofojn... kaj oni punadas unu la alian per kruelegaj bastonadoj, kiujn la viktimo ghentile dankadas, kiam li denove kapablas ekmovighi. Teksighas antau la menso de la leganto grandioza fresko de fajnega kultura vivo, kies ekvivalenton oni apenau trovas en okcidento. Okazas suicidoj, mortoj, naskighoj, intrigoj kvazau en TV-serialoj. Oni ekkonas religiojn, filozofiojn, politikajn doktrinojn kaj sekretajn movighojn de la 'china animo'. Kiam oni atingas la finon de la 40-a chapitro, kaj de la unua volumo, t.e. la fino de la ghisnuna esperantigo, oni malfacile sin regas por ne tuj acheti la duan kaj trian volumojn en la franca, au la angla, tiel forte oni emas daurigi la legadon. Chi tiu verko ja havas 120 chapitrojn en tri volumoj. Lau profesoro Zhou la lastajn 40 chapitrojn "alia homo aldone elpensis tiam, kiam jam multaj jaroj pasis post la morto de Cao Xueqin" kaj "intelekte kaj spirite regis granda distanco inter tiu aldoninto" kaj la autoro. La supozita aldoninto shajne ne restis en la sana morala kaj politika perspektivo de la 80 unuaj chapitroj. Nu, tiajho ja eblas. Sed mi estus ege disrevigita, se tio farighus preteksto ne esperantigi la trian volumon de la verkego kaj mi estus devigita nutri min en la franca lingvo per la fiaj erotikajhoj (eble ech pornografiajhoj, mi plue havas esperon) de tiu chi lasta volumo.