Mirrakontoj de Liaozhai, Pu Songling, elchinigita de Laulum, Beijing, China Esperanto-Eldonejo, 1994. 541 p., kun ilustrajhoj, 14.5 x 21 cm, bind. Prezo 15.00 USD. Sendkosto: 5.00 USD.

    Kiam nia Majstro kreis nian komunan lingvon, sen kiu ekzistus nek niaj verkoj nek niaj rilatoj kaj sekve nur parto de ni mem, li donis la materian substraton al vizio. Chi vizion li ne havis sola nek unua, sed antau li, ghi restis nura fantomo kaj kimero. Ghis tiam kunvenis angloj kun francoj, poloj kun rusoj, de tiam kunvenas homoj kun homoj. Esperantismo kaj homaranismo estas nenio alia ol la idea-spirita superstrukturo super la teknika rimedo de la lingvo. Alibilde, la lingvo estas ponto, sed la transiro al la alia bordo, la konatigho kun la transa flanko kaj la konstato, ke transborde vivas homoj kun samaj aspiroj kaj pretendoj, kun samaj ghojoj kaj zorgoj, kun samaj virtoj kaj talentoj, kun samaj difektoj kaj misinklinoj: chi sperto richigas nian spiriton, vastigas nian horizonton kaj donas al ni pli da kompreno pri ni mem. Esperanto estas ponto chiadirekten kaj ghi estas ponto por chiuj. Ju pli ni konscios tion, des pli ni konstatos, ke la tradiciaj direktoj de sudo kaj nordo, de oriento kaj okcidento chesas ekzisti: nordo estas chie, nenie estas sudo, kaj inverse. Ech pli: ne plu ekzistas landoj proksimaj au malproksimaj, nek ekzotikaj au esoteraj, ekzistas nur nia timo au inerto uzi la ponton, disfoje ech nia intelekta rezisto, niaj antaujughoj kaj superstichoj.

    Chi pensoj sin trudis al mi che la legado de la traduko de Mirrakontoj de Liaozhai: ghi estas nova, alloga invito uzi la ponton. Ne chino kun japano, sed subite homoj nur chine vestitaj, homoj pretaj renkonti nur aliajn homojn. Kio unuavide impresas fremda kaj surpriza, eble ech vekas ghenighon au perplekson, restas surfaca: la nomoj, jen de homoj (p. 529-533), jen de objektoj, bestoj kaj plantoj, ech de abstraktoj kaj ideoj. Sed chu gravas la maniero nomi unuojn de mezuro, de longoj au pezoj, se fine ni konstatas, ke malantau fasadoj kaj kostumoj vidighas chiam nur unu kaj sama realo: ni chiuj estas filoj de la Dio... La materio chie konfirmighas al la koagulighinta spirito.

    Jen la plej grava kaj interesa instruo de la impona volumo. Ghi estas invito por la tutmonda esperantistaro forlasi la proprajn kadrojn kaj eniri alian mondon, lau la tempo (Pu Songling vivis de 1640 ghis 1715, kiam Europo konis la epokon de baroko), lau la geografio, lau la vivmedio flaura kaj fauna, lau la rego-sistemo kaj lau religio. Sed ekce*! Chio chi montrighas kulisa kaj dekora. Sub la sedimentoj de farboj kaj morteroj videblas la homo en ties chiam sama homeco, ajne, chu li hautas blanke, flave, nigre au rughe...

    Kiaj do estas la temoj de chi universalajhoj homaj? La enkonduko ekzempligas kvaropon el ili: homaj ecoj, kritikado, amo de gejunuloj kaj popola sagho. Efektive, tra multaj paghoj ni renkontas richan arsenalon de popola sagho. Efektive, tra multaj paghoj ni renkontas richan arsenalon de suferoj, malfelichoj kaj misfortunoj, kruelajhoj, mizero, korupto, perfido kaj perforto, adulto, trompo kaj reakciemo. Tra chio chi vidighas la intencoj autoraj, indigno kontrau sociaj misoj kaj arbitroj, malkashemo kaj rivelo, just-aspiro kaj piloriado kun dozoj jen de satiro au simpatio, jen de milda moko kaj karitato. Multrilate chio chi memorigas pri niaj fablistoj, kies motivo, kies temoj kaj teknikoj, kies intencoj kaj pretendoj, kies feblo kaj senpovo similas tiujn de Pu Songling.

    Ni elcherpu tri ekzemplojn.

    La filino de Dou (p. 232-235) kombinas la elementojn de krimo kaj sekso, ingredientoj ne nur tradiciaj, kiel, por ekzemplo, en la klasikaj rakontoj de Boccaccio kaj Balzac, sed ech ankorau en la trivialighintaj formoj de nuntempaj filmoj televidaj. La richulo Nan Sanfu delogas la filinon de la malricha kamparano Dou Tingzhang, promesas nupton, shin gravedigas kaj poste rifuzas. Post multaj peripetioj indaj je aventuraj romanoj, kun pluraj kadavroj, intrigoj kaj koruptoj, la justo venkas: Nan kondamnighas al morto.

    Songho pri lupoj (p. 339-343) alegoriigas la situacion de la potenculoj kaj ties misregadon. Songho de oldulo profete anticipas la finon: la dia ordo restarighas, ech se helpe de linch-justico. Orgojlo kaj falo, megalomanio kaj humiligho, jin-o kaj jang-o -- jen la eterne alternaj elementoj la mondon regantaj.

    Cerva Herbo (p. 363) apartenas al kategorio alitipa, kiu frapas per sia kurto kaj koncizo montras fintojn, ruzon kaj saghon. Pro kopulacio mortintajn vircervojn revivigas amor-avidaj cervinoj per aparta herbo salubra alportita el la valo. Cervo-maske vestitaj homoj profitas chi momenton: gongo kaj fusil-bruo dispelas la herdon kaj oni predas la mirindan herbon revivigan.

    Aparte mi aprobas proponon (ne novan, sed renovigitan) pri prepozicia uzo de dank kaj koncern (chi listo daurigeblaus per help, kauz, k.a.) kaj numerala uzo de kelk kaj miljon. Chio chi helpas igi la lingvon ankorau pli plasta kaj elasta, konciza kaj preciza kaj revelas la internaciajn kaj talentajn virtualojn de nia idiomo. Chu estas tro arogante esperi, ke la nunan selekton de Mirrakontoj de Liaozhai baldau sekvos komplementa volumo, kiu liveros al ni la plenan abundon kaj reduondon de Pu Songling?

----------------
*ekce -- jen vidu.