Unua-pagho>> Kulturo >> Historio

 

 

 


Zhou-dinastio

Militantaj Regnoj (475-221a.K.)

de WA NA

    Post akra militado en la periodo de Printempo kaj Autuno multaj malgrandaj regnoj estis aneksitaj de la grandaj kaj en la komenco de la periodo de Militantaj Regnoj restis nur 7 kompare grandaj regnoj. Ili estis Qi, Chu, Yan, Han, Zhao, Wei kaj Qin.

    Shang Yang estis loghanto de Wei-regno. En 359 a.K. li estis taskita de duko Xiao de Qin-regno je grava posteno kaj komencis politikan reformadon. Dank' al lia reformado Qin nuligis la malnovan sistemon, rapide disvolvis sian ekonomion kaj iom post iom farighis la plej potenca inter la 7 regnoj.

    Kun disvolvigho de agrikulturo kaj metioj progresis ankau la komercado. La bonrasaj chevaloj de la nordo, eburo de la sudo, fishoj kaj salo de la orienta marbordo kaj ledo de la okcidenaj regnoj facile acheteblis en la bazaroj de meza Chinio.

    En la periodo de Militantaj Regnoj disvolvighis la produktado, sciencoj kaj tekniko. La tiamaj astronomoj 37-foje observis sunan eklipson kaj la postaj dokumentoj konfirmis 33 el ili. Post mezurado ili difinis ankau la tempodauron inter la vintra solstico kaj somera solstico. Julie de 613 a.K. ili vidis, ke kometo preterpasis la Grandan Ursinon, kaj per tio faris la plej fruan registron pri la Haleja Kometo en la homa historio. En la periodo de Militantaj Regnoj intelektulo de Chu-regno Gan De kaj intelektulo de Wei-regno Shi Shen chiu plenumis astronomian verkon. Poste oni kunigis tiujn du verkojn kaj nomis ilin "Astronomia sutro de Gan kaj Shi".

    En la periodo de Militantaj Regnoj jam aperis fakoj de internaj malsanoj, hirurgio, ginekologio kaj pediatrio. Bian Que estis landfama kuracisto. La fama medicina verko "Nei Jing" pritraktas la precizan lokon de la visceroj kaj cirkuladon de sango, prezentas patologion, konigas 311 simptomojn kaj kuracadon per tizano, akupunkturo, mokso, masagho kaj aliaj terapioj. La verko plene montras la fruajn sukcesojn de la antikva china medicino.

    Lu Ban estis lerta charpentisto en la frua periodo de Militantaj Regnoj. Li faris multe da kreoj.

    En la periodo de Militantaj Regnoj estis fenomeno, ke cent skoloj konkuris, kio markis, ke la chinaj pensuloj spertis epokfaran transformon, kaj aperis cent skoloj, kiaj moismo, konfuceanismo, taoismo kaj legalizismo.

    La fondinto de moismo estis Mozi, Lu-regnano en la komenca periodo de Militantaj Regnoj.

    Mengzi estis grava reprezentanto de konfuceanismo en la periodo de Militantaj Regnoj. Lia chefverko estis "Mengzi".

    La alia reprezentanto de konfuceanismo estis Xunzi, Zhao-regnano. Lia chefverko estis "Xunzi".

    En la periodo de Militantaj Regnoj Zhuangzi estis chefa heredinto de taoismo. Lia chefverko estis "Zhuangzi".

    Han Fei estis aristokrato de Han-regno en la lasta periodo de Militantaj Regnoj. Li estis grava reprezentanto de legalizismo. Lia chefverko estis "Hanfeizi".

    Sun Bin estis posteulo de Sun Wu. Li estis fama milita strategiisto en la lasta periodo de Militantaj Regnoj. Lia chefverko estis "Milita strategio de Sun Bin".

    Granda poeto Qu Yuan estis aristokrato de Chu-regno en la lasta periodo de Militantaj Regnoj. Antau la kolapso de la patrio li malesperighis kaj kun indigno sin dronigis en Miluo-rivero en 278 a.K. Legendo diras, ke li mortis la 5-an de la kvina monato lau la china luna kalendaro. Poste oni difinis tiun tagon por lin memori. Tiutage la chinoj faras drakboatan konkurson, faras bongustan manghajhon piramidformaj buloj el glueca rizo volvitaj en bambuaj au fragmitaj folioj kaj jhetas la bulojn en la riveron por kulti la grandan patriotan poeton.

    En la lastaj jaroj elterighis kompleto da gamo-sonorilaro kaj aliaj muzikiloj, uzataj en tiu historia periodo.