En okcidenta Chinio vivas sovaghaj tibetaj antilopoj. Char iliaj haroj estas tre valoraj, tial ili estas multe chasataj. En la pasintaj dekkelkaj jaroj ilia nombro reduktighis je 2/3 -- antaue tie vivis 100 mil tiaj antilopoj, sed nun nur 30 mil.

    La china registaro faris multe por batali kontrau la arbitra chasado kaj kontrabando de tibetaj antilopoj.

    Lau nekompleta statistiko, post 1990 la china polico traktis 100 kazojn pri kontraulegha chasado de tibetaj antilopoj kaj konfiskis 17 mil felojn de antilopoj kaj 1.1 tunojn da iliaj haroj.

Charma Kekexili

    Kekexili situas en nordokcidento de la Qinghai-Tibeta Altebenajho de Chinio. Ghi estas lasta granda senhoma loko kun primitivaj kaj naturaj kondichoj. Sur la loko pli ol 4600 metrojn super la marnivelo, la vetero estas malbona, frosta. Estas belaj la lazura chielo, flirtantaj negheroj, kontinuaj montoj kaj la animaloj, vivantaj en la medio kun malpli da oksigeno. Oni nomas la lokon "melpermesita zono por vivuloj", ghi tamen estas paradizo de sovaghaj animaloj. Materialoj montras, ke ghi estas unu el la lokoj kun abundaj animaloj. Tie vivas 230 specoj da sovaghaj animaloj, el kiuj 20 apartenas al la unua kaj dua klasoj de la animaloj protektataj de la shtato.

    La tibetaj antilopoj estas fiero de Kekexili. Ili estas originalaj en Chinio, unuaklasaj animaloj protektataj de la shtato kaj ankau unu el la pereontaj bestoj enlistigitaj en la internacia komerca pakto pri la pereontaj sovaghaj vegetaloj kaj animaloj.

    Char la tibetaj antilopoj kutime vivas sur frostaj altebenajhoj kaj iliaj delikataj, elastaj haroj estas efikaj por varmokonservo, tial ili estas nomataj regho de kashmiro. La bela shalo shahtoosh el haroj de tibetaj antilopoj estas valorega. Ghi, 1-2 metrojn longa kaj 1-1.5 metrojn largha, pezas nur 100 gramojn, tamen kostas 40 mil usonajn dolarojn. Oni povas trairigi ghin tra fingroringo, tial oni nomas ghin ankau ringa shalo.

    Chiusomere la tibetaj antilopoj shanghas siajn harojn. Char la nature falantaj haroj facile flugas en vento, tial oni ne povas kolekti ilin. Por kolekti iliajn harojn oni devas chasi ilin, tial la granda merkata bezono kaj ilia alta prezo endangherigas la tibetajn antilopojn.

Mizeraj tibetaj antilopoj

     Antaue escepte la chasistojn, kiuj pro vivtenado chasis tibetajn antilopojn, oni malofte iris sur la frosta altebenajho, nek faris tie chasadon, tial oni ne malhelpis vivon de la tibetaj antilopoj.

    En 1984 oni malkovris la orminejon Malanshan kaj tiam malfermighis la pandora skatolo. Komence oni turnis sian atenton chefe al la orminejo, kaj post 1990, ekscitite de la internacia merkato, komercistoj de antilopaj feloj pli kaj pli levis la prezon kaj tial la profito de komerco de antilopaj feloj superis tiun de orlavado, tial iuj forlasis orlavadon kaj sin ekokupis pri chasado de tibetaj antilopoj.

    La tibetaj antilopoj vivas arope. Kiam iu el ili vundighis, aliaj malrapidigis siajn pashojn por protekti la vunditon kontrau rabobestoj. La kontrauleghaj chasistoj utiligis tiun kutimon. Oni plurfoje vidis, ke en chasejo centoj da antilopoj estis mortigitaj kaj chie kushis iliaj kadavroj.

    Koncernaj departementoj taksis, ke en kelke da jaroj antau 2000 chiujare estis mortigitaj 20 mil tibetaj antilopoj.

    La senbrida chasado ege malutilas al la tibetaj antilopoj kaj nun jam ne plu vidighas grego kun pli ol 2000 antilopoj. En la lokoj, kie arope vivis la antilopoj, oni povas vidi nur iujn unuope vivantajn. Tiuj antikvaj animaloj nun vivas che la rando de abismo.

Batalo kontrau chasado

     En 1981 Chinio alighis al la internacia komerca pakto pri la pereontaj sovaghaj vegetaloj kaj animaloj. De tiam la china registaro kategorie malpermesas eksporton de tibetaj antilopoj kaj iliaj produktoj. En 1988 la registaro prenis la tibetajn antilopojn kiel la unuaklasan sovaghan animalon protektatan de la shtato kaj kategorie malpermesas kontrauleghan chasadon. En Kekexili de Qinghai, Altun-monto de Xinjiang kaj Qiangtang de Tibeto fondighis naturparko, speciala administra protekta institucio kaj leghplenuma grupo, kiu de tempo al tempo patrolas la lokon.

    En 1992 Kekexili ekhavis sian specialan tachmenton kontrau shtelchasado.

    Ekde 1998 chiujare la Qinghai-a registaro asignis monsumon al la naturparko de Kekexili kaj decidis pliigi nombron de la tieaj policistoj kun la celo pli efike protekti la tibetajn antilopojn. Decembre de 1998 la Shtata Forstadministra Buroo de Chinio publikigis blankan libron pri protekto de la tibetaj antilopoj de Chinio kaj alvokis la internacian socion por kunlaboro en protekto de la animaloj.

    Aprile de 1999 la Shtata Forstadministra Buroo organizis la forstumajn, policajn kaj mediprotektajn departementojn en aktivado por kune batali kontrau la arbitra chasado.

    Ceja Dongzhub, estro de la administra buroo de la naturparko Kekexili, diris, ke la protekto de la tibetaj antilopoj jam atingis ian efikon. Nun evidente malpliighis chasado en la naturparko kaj la kazoj de kontraulegha chasado malpliighis je 70% kompare kun tiu en la pasinta jaro.

    Pro efika batalo kontrau la shtelchasado, la kontrabandaj kanaloj kaj rimedoj farighis pli kaj pli kashaj kaj komplikaj, tial la shtelchasistoj farighis pli avidaj je tibetaj antilopoj.

    Tamen la gravaj kauzoj de damagho de la tibetaj antilopoj estas prilaboro de kashmiroj el haroj de tibetaj antilopoj kaj komerco de iliaj varoj. Se nur estas tia komercado kaj granda profito de la komercado, la shtelchasado malfacile malaperas.

    Kekexili estas grandega. Tie la trafiko estas malfacila, aero maldensa, klimato malbona kaj vetero frosta, chio chi tio multe malfaciligas la administradon de la naturparko.

Aktivado de volontuloj

     Komence de 2002 la administra buroo de la naturparko Kekexili decidis varbi volontulojn el la tuta lando por protekti la tibetajn antilopojn. La volontuloj eklaboris de majo kaj chiumonate unufoje, entute 7 fojojn.

    Marte, tuj kiam la administra buroo publikigis anoncon pri varbo de volontuloj, la informo vekis la atenton de la tuta socio. En la dauro de 2 monatoj pli ol 5 mil homoj telefone demandis kaj anoncis sin por tio, escepte de Taiwan kaj Makao.

    En Shanhajo 200 homoj cheestis renkontighon de volontuloj. Ili, kandidatoj el mil sinanoncintoj, plejparte lernis en alta lernejo kaj multaj el ili havis sperton vivi sur altebenajho kaj estas kapablaj en scienca esploro, verkado, fotado k.a.

    Biologia magistro Yu Yanqian, kiu finis sian studentan vivon en la Universitato de Parizo, sin anoncis por la volontula grupo per telefono kaj retposhto. Shi diris: "Mi volas registri chion, kion mi spertos, ne nur en la china lingvo, sed ankau en la angla kaj franca lingvoj, por konigi al la tuta mondo, kion la china popolo faras por protekti sovaghajn animalojn."

    Post rigora ekzameno du grupoj da volontuloj el diversaj lokoj de la lando eklaboris en 4 mediprotektaj stacioj de la naturparko Kekexili.