Imperiestro Wanli* de Ming-dinastio£¨1368-1644£©,
kiu regis de 1573 ghis 1620, komencis la konstruadon de sia propra
tombo, kiam li estis 22-jara. La laboro dauris ses jarojn kaj kostis
ok milionojn da taeloj da arghento. La imperiestro donis festenon
en sia propra cherkejo por soleni la finkonstruon, kaj post tridek
jaroj li estis enterigita tie en pompaj ceremonioj.
La
tombo de imperiestro Wanli estis prifosita en 1958 kaj ekde tiam
estas malferma al la publiko kiel subtera muzeo.
Dingling
estas unu el la 13 imperiestraj tomboj de Ming-dinastio kaj situas
proksimume 50 kilometrojn nord-okcidente de la urbocentro de Pekino.
Ili havas la popularan nomon Ming-Mauzoleoj au la Dek Tri Mauzoleoj.
La tomboj dise kushas en baseno kun areo de chirkau 40 kvadrataj
kilometroj. La tutan valon shirmas monteghoj che la oriento, okcidento
kaj nordo, dum pasejo che la sudo havas la formon de klarionbusho.
Al la
Ming-Mauzoleoj kondukas speciala shtonpavimita vojo longa je sep
kilometroj. Ghi komencighas per tre impona arkajho el skulptita
blanka marmoro starigita en 1540, vere rara relikvo de Ming- kaj
Qing-dinastiaj shtonskulptoj. Proksime staras shtontabulo kun anonco,
ke enirontoj dechevalighu kaj piediru. Al ordinaraj popolanoj estis
malpermesite iri preter la arkajhon, kaj malobeinton oni punis ech
per mortigo. La vojo antauen estas garnita de gigantaj shtonstatuoj,
el kiuj estas 24 statuoj de leonoj, kameloj, elefantoj, chevaloj
kaj mitaj bestoj kaj 12 statuoj de generaloj kaj ministroj. Chiu
estis skulptita el unuopa roko.
Dingling
konsistas el surteraj konstruajhoj, kies granda parto jam ruinighis,
kaj la subtera palaco. Svelta turo el skulptita shtono, nomata Animo-Turo,
entenas grandan shtonshildon surskribitan per la postmorta titolo**
de imperiestro Wanli. Tuj malantaue estas la tomba teramaso, 230
metrojn largha en la diametro, plantita per malghojaj pinoj kaj
chirkauita de masiva brikmuro sepcent metrojn longa kun dentaj parapetoj.
Chi tiu teramaso nomighas Valorega Citadelo. Sub ghi estas la mamuta
tomba chambro, la Subtera Palaco, por teni la korpon de la imperiestro
post lia morto.
Antau
1956 preskau nenion oni sciis pri ghia strukturo. Kvankam kelkaj
trairejoj kondukis al la subtera palaco, ili chiuj estis fermitaj
kaj kovritaj per tero kaj shtono. Multaj esploradoj faritaj de arkeologoj
fine vershis lumon sur la tombon. Estas malfacile imagi kiel la
chefa enirejo estis trovita kaj malfermita sen detruo al ech unu
konstrushtono de la chambro.
Malsuprenirinte
shtonshtuparon ghis 27 metrojn sub la surfaco, oni alvenas al la
chefa enirejo de la subtera palaco. Tie estas riche skulptita portalo
kun duklapa pordego el marmoro. Chiu klapego, hakita kaj skulptita
el unuopa plato da blanka marmoro, pezas kvar tunojn kun alteco
de 3.3 metroj kaj largheco de 1.7 metroj. La masiva pordego estis
inghenie fermita je la enterigado per "memaga shtono"
malantau chiu pordoklapo. La fermado de la pordego automate faligis
la shtonon en kavon ghuste sub elstarajho che la malantauo de chiu
pordoklapo, kio malebligis pluan malfermon de ghi.
La subtera
palaco konstruighis entute el shtono, kun arkforma plafono sen kolonoj
au traboj. Estas tri chambroj en vico: la Antauchambro, la Ofera
Chambro kun aldonaj salonoj ambauflanke kaj la Enteriga Chambro
mem. La Antauchambro estas senmebla.
La Ofera
Chambro, 32 metrojn longa kaj ses metrojn largha, havas en la malantauo
la trian pordegon, kiu kondukas al la Enteriga Chambro. En la antauo
de tiu chambro estas tri tronoj el blanka marmoro. La meza trono
kun la dorso kaj flankoj kun altreliefe skulptitaj drakoj estis
por la imperiestro, kiu post la morto estis flankita de du imperiestrinoj
sur tronoj kun skulptitaj feniksoj. Fronte al chiu trono estas kompleto
da kvin altajhoj kaj largha blua-blanka porcelana poto kun oleo
kaj mecho, kiu supozeble brulus kaj eligus "eternan lumon".
Mezvoje de la flankmuroj estas simplaj arkformaj pordoj, kiuj kondukas
al la flankchambroj. Tiuj chi entenas shtonkushejojn altajn je 40
centimetroj, evidente por loki cherkojn. Che la fino de la aldonaj
salonoj estas shtonpordoj, ankau kun "memagaj shtonoj",
preter kiuj estas volba koridoro kondukanta nenien, char la pordoj
estis blokitaj. Chinaj arkeologoj kredas, ke tiuj "malantauaj
pordoj" estis destinitaj por la enterigo de la du imperiestrinoj,
se ili estus mortintaj post la imperiestro, kies restajhon oni ne
devus gheni. Fakte ambau imperiestrinoj mortis antau imperiestro
Wanli kaj iliaj cherkoj lokighis apud la lia.
La tri
rughlakitaj cherkoj kushas unu apud la aliaj sur shtonplatajhoj
en la Enteriga Chambro, la plej granda kaj chefa parto de la tombo.
La cherko de la imperiestro estas en la mezo kun la Unua Imperiestrino
che lia maldekstro kaj la Dua Imperiestrino che lia dekstro. Efektive
trovighas ses cherkoj, char chiu el la tri kadavroj okupas du, unu
interne de la alia. En la mallarghaj spacoj inter la tri cherkokompletoj
estas du paroj da vazoj kaj tri kestoj, kiuj origine entenis lignan
imperiestran sigelon kaj lignajn tabulojn, sur kiuj estis registrita
la prezento de postmorta titolo al la imperiestro. Estis ankau fera
kasko ornamita per oro kaj juveloj, kompleto da kiraso, glavo, pafarko
kaj ferpintaj sagoj.
Maldekstre
kaj dekstre de la cherkoj estas 23 kestoj, en kiuj kushis lignaj
statuetoj, virinaj kapvestoj ornamitaj per oraj feniksoj kaj juveloj,
lignaj sigeloj kun postmortaj titoloj de la imperiestrinoj, jadaj
zonoj, jadpendajhoj sur fadenoj, roboj, shuoj kaj kompleto da oraj
manghbastonetoj, kuleroj, tasoj kaj lavpelvoj. Ankau sur la platajho
estis lignaj modeloj de portoseghoj, kaleshoj, lancoj, pafarkoj
kaj sagoj, flagstangoj kun silkaj standardoj kaj diversaj aliaj
objektoj uzataj en imperiaj procesioj.
Kiam
oni malfermis la cherkon de la imperiestro, vidighis nur silka mortotuko,
jada taso kaj jada pelvo kun ora kovrilo. Zorgema formovo de tuko
malkashis pliajn trezorojn, inter kiuj estis imperiestra krono.
Ghi estas el la plej rafinita ormasharo, kufoforma, alta che la
nuko kun du "flugiloj" elstarantaj kaj ornamita dorse
per du volvighantaj drakoj ludantaj kun flamanta perlo. Tiu chi
estas la nura imperiestra krono ghis nun elfosita en Chinio.
El
imperiestro Wanli la nuraj restajhoj estis haroj kaj ostoj. Li portis
barbon kaj liaj longaj haroj formis hartuberon sur la supro de la
kapo fiksitan per longaj oraj pingloj. La "drako-robo"
kun longaj larghaj manikoj, en kiu li estis enterigita, ne tiel
bone konservighis kiel alia simila metita en la cherkon. Rulajhoj
da silko, portantaj la daton kaj la nomojn de la lokoj de fabrikado,
la teksistoj kaj kontrol-oficistoj, formas liajn litajhojn. Chio
havas brile luksajn desegnojn, grandparte teksitajn per orfadenoj.
La cherkoj de la du imperiestrinoj entenis feniksokronetojn kaj
aliajn kapvestojn, bronzajn spegulojn kaj orajn skatolojn kun kosmetikajhoj
kaj tualetajhoj. La kronetojn ili portis dum grandaj ceremonioj.
Chiu "feniksokroneto", ankau farita el rafinita ormasharo
kaj ornamita per drakoj kaj feniksoj, estas inkrustita per pli ol
cent gemoj kaj kvin mil perloj.
La plejparto
el la tri mil relikvoj estas nun elmontrata al la publiko en la
ekspoziciejoj de la Muzeo Dingling. Milionoj da vizitantoj el Chinio
kaj eksterlando vidis chi tiujn imperiestrajn trezorojn ekde la
malfermo de la Muzeo en 1959.
* Wanli (1563-1620): imperiestro
de Ming-dinastio. Li shatis konstruigi palacojn, mauzoleon k.a. --------anstatau
zorgi la shtatajn aferojn.
** Postmorta titolo: honora titolo donita al mortinta imperiestro
au altrangulo en la antikva feuda ----------Chinio.
|