Pasintjare, dank' al la politikoj malpezigi sharghon de la lernantoj en chinaj element- kaj mezlernejoj, la chinaj elementlernejanoj pasigis siajn versencajn feriojn sen hejmtasko. Kaj tuj en la nova semestro, pro malmultigho de lernolibroj kaj referencaj libroj, malpezighis la lernosako kaj pli multighis libertempo de la infanoj. Tamen vizaghe al la ghojo de la infanoj, nemalmultaj gepatroj kaj instruistoj dronis en maltrankvilo: "Chu tio estas konvena? Kiun kulpigi, se estontece la infanoj malsukcesos en la enira ekzameno por altlernejo?"

    Kaj nature, la tuta socio komencis pensi kaj diskuti pri la tradicia edukan sistemo kaj ghia reformado.

Kiam lernado farighas suferiga...

    En la pasintaj jaroj, inter la chinaj lernantoj studantaj en aliaj landoj rimarkinde multighis element- kaj mezlernejanoj. Oni preferas multkoste sendi sian infanon studi en malproksima lando ol devigi la lastan akcepti edukadon en la patrolando. Kial? Unu kialo rilatas al komfortaj vivkondichoj eksterlande kaj la alia, ankau la chefa, estas, ke studo en Chinio certe estas laciga. Vere, la chinaj element- kaj mezlernejanoj estas la plej lacaj en la mondo. Antau nelonge, iu fama china televida anoncisto menciis sian filinon, kiu nun lernas en alilanda mezlernejo. Li memoris, ke kiam la filino vizitis elementlernejon en Chinio, li ofte sentis kordoloron, vidante la etulinon sufokata de peza lernado. Chiufoje, kiam li helpis shin demeti la librosakon, li surprizighis pri ghia granda pezeco. Finfine li decidis sendi shin lerni alilande.

    Dum mia mezlerneja vivo en la 80-aj jaroj de la pasinta jarcento, cirkulis inter ni multaj kanzonoj aludantaj la lacigan lernejan vivon. Nun mi ankorau klare memoras unu el ili, konsistantan el filmotitoloj kaj priskribantan nian senton por chiu venonta tago:

Lundo -- Senfina Vojo;
Mardo -- Rido de Chagrenito;
Merkredo -- Eniri Abismon;
Jhaudo -- Mallumo antau Tagigho;
Vendredo -- Triumfa Eskapo.

    Shajnas al mi, ke por la nuntempaj lernantoj ech ne eblas la "triumfa eskapo", char la pli kaj pli intensighanta ekzamena konkuro devigas ilin, krom fari hejmtaskon en postlecionaj horoj, ankau viziti diversajn kursojn de muziko, danco, pentrado ktp., sen konsidero chu ili shatas tion au ne. Chu muziko, chu pentrado, chu sporto, chio tio mem estas plezuriga. Tamen nun por multaj chinaj lernantoj -- almenau por iliaj gepatroj -- ellerni tiujn kapablojn signifas havigi ekstrajn poentojn en la enira ekzameno por altlernejo. Kiam celo superas intereson, lernado nature perdas sian signifon, tiel lernado ne plu estas plezuriga.

    En la pasintaj 20 jaroj la sistemo de enira ekzameno por altlernejo ja multe kontribuis al la reformanta Chinio en elekto de kapabluloj. Sed iom post iom la sistemo farighis "direkta bastono", kiu gvidas la edukadon mezlernejan, elementlernejan kaj ech infanghardenan. Chinoj kutime konsideras iun kapabla lau ties altaj ekzamenaj poentoj kaj atesto de licencio. Por lernantoj la enira ekzameno por altlernejo estas nepra pasejo. Precipe por la mezlernejaj diplomighontoj shajne chiam mankas tempo por dormado kaj estas senfina la lernotasko. Kredeble la ekzamena travivajho estas malfacile forgesebla por multaj ekzamenitoj. Ech post kiam mi eklaboris, mi plurfoje songhis, ke mi sidas en la ekzamenejo.

    Enketo farita de iu autoritata departemento montras, ke en la tuta lando nur 8.4% da elementlernejanoj, 10.7% da lernantoj de malsuperaj mezlernejoj kaj 4.3% da lernantoj de superaj mezlernejoj vizitas lernejon pro "shato al lernado". Kiam la lernado farighas pli kaj pli suferiga, oni demandu: Chu jam deviis de sia difinita celo la tradicia eduka metodo, kiu dauris dekojn da jaroj?

Kia kapablulo bezonata?

    Iasence edukado estas duklinga glavo, kiu "povas kreskigi kaj ankau sufoki la kreivecon de lernantoj" -- vortoj en iu dokumento de Unesko.

    Iu germana eduka fakulo, post esploro en Chinio, diris al la chinoj, kiuj akompanis lin: "Viaj lernantoj legas pli multe kaj dedichas pli da tempo al lernado ol la niaj, sed multaj de vi achetitaj produktajhoj estas faritaj de ni."

    Profesoro Zhu Jingwu en la Universitato de Houston, Usono, diris, ke en lia laboratorio 60% da studentoj venis el la cheftero de Chinio, ili ghenerale akiris altajn ekzamenajn poentojn, tamen evidente mankas al ili eksperimenta povo.

    En Chinio la tradicia edukado prenas lecionon kaj lernolibron kiel la chefajn, kaj la lerna metodo estas mekanike parkerigi. La lernantoj tiel penadas por trakti la multnombrajn lernobjektojn, ke ili ne havas energion kaj spacon por kreskigi siajn proprajn intereson kaj kreivecon. La tro peza shargho ne nur damaghas la sanon de la lernantoj, sed ankau sufokas ilian deziron pri scioj, malaltigas la lernan rezulton kaj kauzas al ili diversajn psikajn kaj agmanierajn problemojn. La nunaj lernantoj ghenerale havas tiajn mankojn en karaktero, kiaj psika malforteco, egoismo kaj dependeco. Fakte, sana karaktero sen scio estas malforta; kaj sufichaj scioj sen bona karaktero estas dangheraj por la socio.

    Kiam la tradicia eduka sistemo produktas multajn "por-ekzamenajn mashinojn" anstatau versencajn kapablulojn, estas neevitebla la ghisfunda reformado. Mi kredas, ke fine venos la tago, kiam la sistemo de enira ekzameno por altlernejo estos abolita, kvankam tiu tago estas ankorau malproksima.