La historio de la china pentrarto komencighis en neolitiko, antau 5 000-6 000 jaroj. Tiam jam vidighis desegnoj, homaj kaj bestaj figuroj sur koloraj ceramikajhoj. La hieroglifajhoj de Chinio antau miloj da jaroj estis bildoj formitaj el strekoj, kiuj poste evoluis en la hodiauajn ideogramojn. Komence oni pentris kaj skribis chefe strektojn per sama ilo, tial chinoj diras, ke kaligrafio kaj pentrarto estas de la sama origino. Ghuste pro tio chinaj kaligrafoj plejparte estas ankau pentristoj, kaj pentristoj - kaligrafoj.

Unu el la trajtoj de la china pentrarto estas pentri per simplaj strekoj. Oni ne nur ekzakte pentras bildon per strekoj, sed ankau dotas ilin per rigideco, mildeco, rigoreco, flirteco... ech unu sama streko povas havi variajn ecojn por montri la internan senton de la pentristo.

Alia chefa trajto estas, ke sur pentrajho trovighas pli ol unu fokuso, kaj ke oni ghenerale pentras per simpla kaj lakona shmirado tenante la penikon horizontale. China pentrajho estas dudimensia, dume mankas al ghi kontrasto de lumo kaj ombro. Pentristoj povas pentri la grandiozajn Yangzi, la Flavan Riveron kaj la Grandna Muron sur mallargha kaj longa papero au silkajho. Ili pentras amason da montoj, riveroj sur unu papero, kies efiko estas neatingebla per unu-fokusa dioramo de la europa pentrarto. Tamen la pentrajho ne kontrauas al la realo, kaj diferenco kushas nur en tio, ke la chinaj pentristoj denove dispozicias la naturajn pejzaghojn surpapere por kontentigi la aprecantojn. Per tiu metodo la pentristoj povas libere elvolvi sian imagon, sin liberigi de la vidkampo kaj krei la artan kosmon.

La tria elstara trajto de la china pentrarto estas, ke oni shatas surskribi poemojn au aliajn vortojn sur la pentrajhoj, tiel ke la poemoj, aliaj vortoj kaj pentrajhoj kunighas en unu artan kompleton. La poemo kaj kaligrafajhoj ne nur pliigas la etoson de la pentrajhoj, sed ankau harmonias kun ili por pli ghuigi la rigardantojn. La arta kombino liberigas la chinajn pentrajhojn el la limigo de spaco kaj tempo. Pentristoj ofte montras la kvar sezonojn per vegetajhoj, malluman nokton per luno au kandelo, kaj ili tre malofte rekte montras tagon, nokton, serenon kaj malserenon sur la pentrajhoj per lumo kaj ombro. Iafoje oni montras la tempon kaj spacon en la pentrajhoj per surskribajhoj.

La tradiciaj chinaj pentrajhoj povas sin dividi en pejzaghajn, flor-birdajn, homfigurajn kaj konstruajhajn, kaj chiu el ili povas ankorau esti subdividita. Chinaj pentristoj ghenerale dedichas sin nur al unu flanko de la pentrarto. Ekz. Zheng Banqiao, fama china pentristo en la 18-a jc., pentris nur bambuojn, orkideojn kaj shtonojn, kiujn li profunde konis kaj vivece reaperigis sur la pentrajhoj. Iuj pentristoj pentras nur homojn kaj ech nur antikvajn belulinojn. Aliaj pentras nur bestojn, ech nur katon, azenon, chevalon au alian bestojn.

Lau la pentromanieroj la chinaj pentrajhoj povas dividi sin en du specojn. La unua speco estas karakterizita per delikata tuchado kaj kolorigado; dum la dua karakterizighas per tio, ke la pentristoj per simpla kaj maldelikata tuchado prezentas la formon kaj aspekton de objektoj kaj plie sian intencon. Ambau pentromanieroj cirkulas en Chinio dum longa tempo. Ghenerale dirite, pentristoj de la dua speco devas komenci sian ekzercadon per pentromaniero de la unua. Ili devas multe sin ekzerci por povi per lakona arta lingvo esprimi la fizionomion de la pentrataj figuroj kaj enkorpigi en ili sian ideon. Tio estas unuaklasa arto malfacile atingebla.

Chinaj pentristoj ofte uzas simbolon en sia pentrado, t.e. simboligi objektojn je la realo. Ekz. peonio simbolas belulinon kaj richon; pigo simbolas homon, kiu alportas bonan informon; pino kaj gruo simbolas longan vivon; duobla floro sur sama tigo kaj mandarena anasoparo simbolas geamantojn... Jen ekzemplo: Bambuo farita per strekoj kolordensaj kaj maldensaj svingighas kun la branchoj, tremetas la folioj. Apude legighas vortoj "Nefleksebla bambuo en vento". Aprecante la pentrajhon, oni vidas ne nur vivoplenan bambuon, sed ankau ghian neflekseblecon. Chi tie la bambuo ja estas personigita, kaj la pentrajho prikantas la honestecon kaj neflekseblecon de homoj.

Ghuste pro tio, ke la chinaj pentristoj alte taksas la similecon en spirito, ili ne strebas al rigora simileco de la ekstera formo, dum la okcidentaj pentrajhoj montras la objektojn per facoj, kio estigas sensivon pri tridimensieco. La chinaj pentristoj dedichas pli da atento al la harmoniigo de punktoj kaj strekoj. En la chinaj pejzaghaj pentrajhoj punkto povas reprezenti ne nur arbon, sed ankau shtonon, kaj longa strio povas reprezenti malproksiman monton, au marbordon.

Ekzistas alia diferenco inter la china pentrarto kaj la okcidenta, t.e. la chinaj pentrajhoj ghenerale estas gluitaj sur papero kun rulajhoj. Ili povas esti pendigitaj sur muro por aprecado kaj rulitaj por konservado. Dank' al tiu metodo ili estas facile konserveblaj kaj plie okupas malpli da spaco kompare kun tiuj enkadritaj. Ghuste pri tio la pentrajhoj faritaj per specialaj papero, tucho kaj farbo povas konservighi pli ol mil jarojn. Hodiau en chinaj muzeoj oni povas ghui pentrajhojn faritajn antau pli ol mi jaroj.