Homaj rajtoj en Tibeto hodiaŭ kaj hieraŭ

de HU LIUYAN

Dalai-lamao, kiu pretendas esti “defendanto de la homaj rajtoj” kaj “proparolanto de la nacio”, foje-refoje ripetadas siajn mensogojn, unu el ili estas tio, ke en Tibeto ne estas hamaj rajtoj. Dum sia parolado en ĉiu 10-a de marto, Dalai-lamao diris, ke “movadoj kaj eventoj unuj post aliaj suferigis tibetanojn kvazaŭ en infero en la homa mondo” kaj ke “tibetanoj vivas kiel mortokondamnitoj en Ĉinio”.

Se la supre menciitaj diroj de Dalai-lamao, kiaj “en Tibeto ne estas hamaj rajtoj”, “tibetanoj suferas kvazaŭ en infero en la homa mondo” kaj “tibetanoj vivas kiel mortokondamnitoj en Ĉinio”, estus faktoj, tio okazis efektive en malnova Tibeto sub la feŭda servuta reĝimo kun politiko kaj religio en unuigo.

Pri la situacio de la homaj rajtoj kaj ŝanĝiĝoj de Tibeto, alilandaj tibetologoj argumentis kun forta konvinkeco.

Usona tibetologo kaj profesoro Newman plurfoje faris esploron en Tibeto. Pasintjare, antaŭ ol li forlasis Tibeton, post la vizito al la regiono, li diris: “Antaŭ 50 jaroj Tibeto praktikis la reĝimon kun politiko kaj lamaisma eklezio en unuigo, kies krueleco, malprogreseco, barbareco kaj obskureco estis neniom malfortaj ol tiuj en Mezepoko de Eŭropo. Post la demokratia reformado de Tibeto, la konstitucio kaj leĝoj pri regiona aŭtonomeco de nacimalplimultoj ĉiuflanke garantias la politikan, ekonomian kaj aliajn rajtojn de la civitanoj. En la granda familio de Ĉinio, la centra registaro subtenas Tibeton per financaj politikoj privilegiaj kaj favoraj. En Tibeto okazis gigantaj ŝanĝiĝoj kaj la popolo plene ĝuas siajn rajtojn diverskampe.”

Germana ĉinologo ĉine nomata Nan Yinguo diris, intervjuate de germana ĵurnalo por junularo: “Objektive, mi devas konfesi, ke la ŝanĝiĝoj de Tibeto estas ekster mia atendo. La bazaj instalaĵoj en Tibeto kaj riĉeco de tibetanoj superis tiujn de la najbaraj landoj en Sudazio. La tibetanoj ĝuas ĉiujn rajtojn, inkl. de la kulturaj kaj politikaj. Tion oni devas ŝuldi al la politiko de la centra registaro de Ĉinio pri administrado de Tibeto. Miaj kurdaj amikoj el Turkio opinias, ke la konflikto de Kurdio estus solvita, se ili ĝuus la kulturan rajton kaj liberecon samkiel tibetanoj.”

Sveda tibetologo vizitis Tibeton post la evento okazinta la 14-an de marto en Lhasa. Ĉe la fino de sia vizito, li diris al vehiklo: “Mi plurfoje venis al Ĉinio kaj bone konas ĝian situacion. Ĉi-foje mi kun duboj venis al Tibeto, kaj rezulte, mi vidis faktojn tute malsamajn ol raportoj faritaj de okcidentaj vehikloj. En Tibeto regas stabila prospero, kaj la popolo fervora kaj gastama harmonie vivas sian vivon en paco kaj bonhaveco. Fakte, tibetanoj estas pli riĉaj ol popolanoj en multaj lokoj de Ĉinio. Pro tio mi esperas, ke tiuj, kiuj vere zorgas pri Tibeto, iros rigardi la regionon, kaj persone malkovros la misteron kaŝitan en la koro.”

La usona gazeto Tempo (Time) publikigis lastatempe artikolon kun la titolo “Rifuĝintaj tibetanoj en aĉa situacio perdas sian nacian trajton”. La artikolo diras, ke la rifuĝintaj tibetanoj plejparte ne povas trovi laboron kaj vivas de monhelpo, ĉar ili ne povas akordiĝi kun la loka ekonomio. Ilin rigardas hindoj kiel parazitojn. Nur tre malmultaj el ili povas havigi al si sporadan laboron aŭ faras etkomercon ĉe strato. La artikolo diras ankaŭ, ke timante perdi sian kulturan trajton, ili sin apartigis de la socio, kaj tio tamen akcelas perdon de la kultura propraĵo. Multaj junaj rifuĝintoj deziras tuj reveni al Tibeto sub la potenco de hanoj aŭ forlasi Hindion por iri al aliaj landoj. Jen la vivstato de la rifuĝintaj tibetanoj dum la 50 jaroj: la situacio estas aĉa kaj la nacia trajto perdita.

Koncerne la homajn rajtojn, fakte la malnova Tibeto estis unu el la plej seriozaj lokoj, kie la homaj rajtoj estis plej serioze atencitaj. La situacio de la homaj rajtoj en la malnova Tibeto estis multe pli terura ol tiu de Eŭropo en Mezepoko. Pri tio Dalai, kiel ĉefa reprezentanto de la feŭda servuta reĝimo kun politiko kaj lamaisma eklezio en unuigo, neniel povas sin senkulpigi. Kian rajton li havas por paroli pri la homaj rajtoj?!

Dalai kaj lia kliko fermas siajn okulojn al la faktoj atenci la homajn rajtojn en la malnova Tibeto, eĉ beligas ilin. Pretendante esti “defendantoj de la homaj rajtoj”, Dalai kaj lia kliko disvastigas mensogojn, ke “en Tibeto ne estas homaj rajtoj”, kun la politika intenco secesii la patrolandon sub la standardo defendi la homajn rajtojn de Tibeto.