Tibeto estas la temo multe atentata de mondaj
amaskomunikiloj, pri kiu la Oriento kaj Okcidento havas malsamajn
kaj eĉ kontraǔajn vidpunktojn. Ĉiu el ili opinias sin objektiva
kaj prava, kaj la alian antaŭjuĝa kaj distorda. La kontraǔdiro
eble rezultis el la nesufiĉa kono de la Okcidento pri Tibeto,
kaj mankas al la Oriento kaj Okcidento rekta interŝanĝo pri
Tibeto. Esenca dialogo almenaǔ povas malpliigi iom miskomprenon
kaj indignon, eĉ se ĝi ne povus tute forigi la kontraŭdiron.
Ĝuste pro tio antaŭ nelonge la Internacia Centro
de Qinghua-Universitato por Komunikaj Studoj okazigis en Pekino
serion da akademiaj dialogoj kun la temo “Harmonia Tibeto
― Pasinteco kaj Nuntempo”, tuŝantaj politikon, historion,
religion, ekonomion kaj kulturon de Tibeto.
|
|
|
En la dialogo ĉeestis
tibetnaciaj kleruloj
kaj okcidentaj raportistoj. Ili estas Gelek,
vicĝenerala direktoro de la Ĉina Tibetologia
Esplora Centro, la unua tibetnacia doktoro
el Sichuan-provinco. |
Norbu Wangdan, tibetano,
esploristo
de la Naciminoritata Literatura Instituto
sub la Ĉina Akademio de Sociaj
Sciencoj. |
Dawa Tsering, tibetano,
vicesploristo
de la Instituto de Moderna Tibeto sub
la Tibeta Akademio de Sociaj Sciencoj. |
|
|
|
Otto Wenquan, tibetano,
direktoro de
la Internacia Interŝanĝa Centro de la
Ĉina Ekstera-afera Universitato. |
Ma Lihua, ĝenerala
redaktoro
de la Ĉina Tibetologia Eldonejo. |
Zhu Liping, esploristo
de la Instituto de Qinghai-Tibeta Altebenaĵo sub la
Ĉina Akademio de Sciencoj. |
|
|
|
Jane Macartney,
ĉefo de la pekina filio de
la brita ĵurnalo The Times. |
Ezzat Shahrour,
ĉefo de la pekina filio
de la katara televidstacio Aljazeera. |
Georg Blume, ĉefo
de la pekina filio
de la germana ĵurnalo Die Zeit. |
|
|
|
Yoichi
Shimatsu, eksĉefredaktoro
de japana ĵurnalo The Japan Times,
fama produktoro de dokumentaj filmoj. |
Li
Xiguang, direktoro de la Internacia Centro de Qinghua-Universitato
pri Komunikaj Studoj, prezidanto de la dialogoj. |
|
Tim Johnson, estro de la pekina filio de la Usona
Ĵurnala Kompanio McClatchy.
Ĉu tibetanoj ĝuis demokration kaj liberecon
sub regado de Dalai-lamaoj?
Li Xiguang: Hodiaǔ ni kunvenigis erudiciulojn
kaj raportistojn ĉinajn kaj alilandajn por libere diskuti
pri Tibeto kaj Dalai-lamao. Jen la unua demando: Ĉu vi konsentas
pri la opinio de la okcidenta gazetaro “Ĉinio okupis Tibeton”?
Ĉu tibetanoj ĝuis demokration kaj liberecon, kiam la regiono
estis regata de Dalai-lamaoj?
Gelek: Parolante pri demokratio kaj libereco,
mi devas diri, ke eĉ Dalai-lamao mem ne sentis sin libera.
Dalai-lamao la Sesa iam improvizis poemon, kiu estas vaste
cirkuligita. Li diris en la poemo: “Mi esperas, ke ĉiutage
estos antaǔ mi la ŝatata knabino anstataŭ la statuo de Ŝakjamunio.”
Do, kial? Li estis enfermita ie.
Pri “okupateco de Tibeto”, Ngapoi Ngawang Jigme,
eksvicprezidanto de la Konstanta Komitato de la Tutlanda Popola
Kongreso de Ĉinio, kiu ĉeestis subskribon de la “17-artikola
interkonsento” inter la Centra Popola Registaro kaj la Loka
Registaro de Tibeto pri paca liberigo de Tibeto, diris al
ni, ke antaŭe en la tibeta lingvo ne troviĝis la vorto “sendependeco”,
kaj alivorte, neniu iam publike konfesis la “sendependecon”
de Tibeto. Ĉar Tibeto estas parto de Ĉinio, do la diraĵo “Ĉinio
invadis Tibeton” estas kontraǔdira mem.
La Okcidento atentis Tibeton jam pli ol cent
jarojn. Ĝi faris al Tibeto virtualan kulturon kaj virtualan
socion, kiu originis el la novelo Perdita Horizonto.
En tiu virtuala socio la homoj harmonie vivis sen sufero kaj
distingo de klasoj. Fakte, antaǔ la jaro 1951 aǔ 1959 la malakordo
estis tre granda en la tibeta socio. Militoj inter tibetaj
religiaj sektoj neniam ĉesis.
Jane Macartney: Mi ne volas diskuti pri la vidpunktoj.
Mi volas diskuti pri la aferoj, kiujn ni scias. La tibeta
stato antaǔ 1951 aǔ 1959 ne havas gravan rilaton kun nia diskuto.
Ni devas scii, kion la tibetanoj deziras, kiel ili traktas
Dalai-lamaon. Kontaktinte tibetanojn, mi rimarkis, ke ili
tre adoras aŭ respektas Dalai-lamaon. Nia demando estas: Ĉu
Tibeto povus disvolviĝi plu? Se jes, do, al kiu direkto ĝi
iros?
Ĉu la aserto “malaperis la tibeta kulturo”
estas solida?
Li Xiguang: S-ino Jane Macartney ĵus diris, ke
la aferoj okazintaj en Tibeto antaǔ la jaro 1959 havas neniun
rilaton kun nia temo, tamen en la pasintaj jaroj Dalai-lamao
senĉese akuzis la ĉinan registaron pri la tiel nomata “malaperigo
de la tibeta kulturo”, kaj kies ĉefa motivo baziĝis sur la
pozitava aprobo al la tibeta historio antaǔ 1959. Mi volas
demandi, Ĉu la aserto “malaperis la tibeta kulturo” estas
solida? Ĉu la tibeta kulturo estis perfekta de la antikveco?
Norbu Wangdan: La tibeta kulturo estas kunfandiĝo
de la originala religio de Tibeto Bon-ismo, hinda kulturo
kaj hana kulturo. En la 7-a jarcento, kiam budhismo estis
enkondukita en Tibeton de centra Ĉinio kaj Hindio, la centro-ebenaĵa
kaj hinda civilizacioj estis en periodo de granda prospero.
Asimilinte la hanan kaj hindan civilizaciojn, la tibetanoj
kreis sian brilan civilizacion.
Sed asimilinte budhisman kulturon, tibetanoj fariĝis
iom post iom ekskluzivema, asertante, ke ilia kulturo estas
plej valora, kaj ekhavis la koncepton, ke escepte de tibetanoj
ĉiuj fremduloj venis al Tibeto kun la celo korodi la tibetan
kulturon”.
|
Pia religiano, kiu senĉese turnas preĝoradon,
sur la Placo de Potala-palaco |
Georg Blume: Ŝajnas al mi, ke ni estas konstante
katenita de la neŝanĝebla pensmaniero, ke tibetanoj restas
primitivaj kaj kredas je religio ekskluzive. En 2008 mi renkontis
kelkajn tibetanojn. Ili ja havas religian kredon kaj multe
influitaj de la okcidenta kulturo kaj urbanizado. Ili ankaŭ
ŝatas ĵinson kaj pop-muzikon. Ni ne devas ĉiam rigardi Tibeton
laǔ la religia vidpunkto. Mi opinias, ke oni ne devas tro
idealigu nek misterigu Tibeton, kaj devas konsideri la gravajn
rilatojn inter Tibeto kaj aliaj lokoj de Ĉinio. Kompreneble
estas necese, ke oni vizitu Tibeton por koni ĝian realan staton.
Otto, Wenquan: Mi parolu kelkajn vortojn.
Unue, mi opinias, ke ni devas diskuti pri kulturo,
socio kaj historio de Tibeto kadre de Ĉinio. Ĉio, kio okazas
en Tibeto, havas intiman rilaton kun la historio de la tuta
Ĉinio.
Due, Tibeto ne estas izolita de la sekurala mondo.
Pro alta altitudo, maldensa oksigeno, la tiea vivkondiĉo estas
tre malfacila, tial sen spirita kredo oni ne povis disvolvi
brilan tibetan kulturon. La tibeta kulturo estas la spirita
apogilo de tibetanoj.
Trie, ankaŭ la tibeta kulturo moderniĝos sekve
de la socia evoluo. Mi opinias, ke la nunaj politika, ekonomia
kaj kultura sistemoj liveras bonan ŝancon kaj platformon por
disvolviĝo de la tibeta kulturo. Ĝuste pro tio mia pli aĝa
frato povas establi tibet-stilajn restoraciojn en Pekino,
Yunnan kaj Tibeto kaj estonte eble ankaŭ en Ŝanhajo kaj Kantono.
Miaj pli junaj fratinoj fondis tibetan muzikbandon. “Ju pli
nacia, des pli monda”, ni devas kapti la ŝancojn de la epoko.
Kvare, ĉu estas neniu problemo en la tibetaj regionoj?
Ne. En Tibeto restas multaj problemoj kaj malfaciloj, inkluzive
de tiu pri dungado de junuloj. Ne estas prudenta, se oni turnas
sin al aliaj manieroj pro la problemoj kaj malfaciloj. La
solvoj de la problemoj dependas de la paca disvolvado.
Ĉu Tibeto bezonas disvolviĝon kaj moderniĝon?
Li Xiguang: Wenquan diris, ke Tibeto devas sin
disvolvi kaj modernigi. Sed laŭ raportoj de okcidentaj amaskomunikiloj,
inkluzive de la angla kanalo de la televidstacio Aljazeera,
tibetanoj estas tre malkontentaj pri la modernigo kaj ŝanĝiĝoj
de Tibeto post 1959. Mi petas fakulojn kaj raportistojn, kiuj
multfoje iris al tibetaj regionoj por laboro aŭ raportado,
prenzenti siajn opiniojn pri tiu ĉi problemo.
Ma Lihua: Delonge mi laboras en Tibeto kaj havas
vidpunktojn malsamajn kun tiuj de turistoj. En la 1980-aj
jaroj, kiam mi faris intervjuon en paŝtista regiono, mi renkontis
maljunulon. Antaǔ lia morto liaj familianoj demandis, ĉu li
havas ian ajn deziron neefektivigitan. Laǔ la tradicia moro
de tibetaj paŝtistoj, homoj ne devas forlasi tiun ĉi mondon
kun neplenumita deziro, precipe bedaǔro, alie ili ne povas
bone reenkarniĝi. La maljunulo diris, ke li havus neniun bedaŭron
por la vivo, se li povus spekti filmon antaŭ sia morto. La
peto kaj sento estas nekompreneblaj por tiuj, kiuj ne vivas
en la regiono.
La Okcidento ĉiam trumpetas protekton de tradiciaj
kulturoj. Ankaŭ mi aprobas, ke oni laǔeble konservu apartan
kulturon de Tibeto, tamen mi preferas rekomendi al la tibetanoj
la fruktojn de modernaj kulturo kaj sciencoj kaj la homa civilizacio.
Ili rajtas decidi sian propran vivmanieron kaj altigi sian
vivkvaliton.
Yoichi Shimatsu: Nun mi laboras en tibetaj regionoj
de la provincoj Sichuan kaj Gansu. En tiuj du provincoj tibetanoj
havas efektivan parolrajton en la lokaj registaroj, ĉar multaj
oficistoj estas tibetanoj. Koncerne la estontecon de Tibeto
kaj la sekvan generacion de tibetanoj, mi volas diri, ke la
sekva generacio ĉi tie ne temas pri la laǔaĝa generacio, sed
pri modernaj tibetanoj, kiuj ne plu estas terkulturistoj nek
paŝtistoj, kaj scipovas kelkajn lingvojn kaj kapablas montri
sin sur la internacia scenejo samkiel sinjoro Wenquan.
Ezzat Shahrour: La raportoj de la okcidentaj amaskomunikiloj
pri Dalai-lamao ne estas justaj nek objektivaj kaj neǔtralaj.
Mi opinias, ke tio estas fakto neignorebla. Tamen, mi ne opinias,
ke ili devas preni cent-procentan respondecon pri tio. Kial?
Unue, la ĉinaj proparolantoj estas spertaj teni
silenton en sentema problemo. Mi volas aǔskulti vian voĉon,
tamen vi ne donas al mi la ŝancon por fari neǔtralan, objektivan
kaj justan raporton.
Due, kiam mi akceptis intervjuon de ĉinaj amaskomunikiloj,
multaj raportistoj levis al mi la saman demandon, “Kiel vi
opinias pri la raportoj de okcidentaj amaskomunikiloj pri
Ĉinio?” Ĉinoj tro multe zorgas pri sia propra “vizaĝo”. Lasu
ilin fari raporton laǔ ilia plaĉo!
Trie, iuj okcidentaj amaskomunikiloj kaj landoj
sukcese modelis Dalai-lamaon kiel la ununuran kaj leĝan reprezentanton
de tibetanoj en la mondo. Tamen la registaro de Tibeta Aŭtonoma
Regiono ne povis sukcese komisii iun lokan tibetanon por publike
prezenti maltrankvilojn aŭ problemojn de Tibeto al la Ĉina
Centra Registaro; kaj ankaŭ la ĉinaj aŭtoritatoj ne sukcese
elektis iun respektatan tibetanon kiel la reprezentanton por
kune solvi la problemojn. Pro tio Dalai-lamao fariĝis la sola
kaj leĝa prezentanto de tibetanoj, kaj Tibeto fariĝis problemo
de la tuta mondo. Mi timas, ke religioj disvolviĝus tutmonde
al ekstremo. Nun Dalai-lamao estas maljuna, kaj li neeblas
vivi longe. Tamen en Tibeto ekzistas organizaĵo Tibeta Junulara
Kongreso, kiu tendencas al ekstremo. Mi estas ne certa, ĉu
Tibeto ne fariĝos la loko, kia Gaza, se Ĉinio ne trovus bonan
solvon?
|