Ĉi-jare
estas la 50-jariĝo de la demokratia reformado de Tibeto. Antaǔ
50 jaroj la revolucio radikale forigis la feǔdan servutan
reĝimon, kiu superregis Tibeton milojn da jaroj, kaj havigis
al la servutuloj, kiuj konsistigis 95% de la totala loĝantaro
de Tibeto, la kompletan personan liberecon kaj civitanajn
politikajn rajtojn. Jen la premiso por la regiona nacia aǔtonomeco
en Tibeto.
La
28-a de marto 1959 estis dividlinio de nova kaj malnova Tibeto.
La 10-an de marto tiujare, la tiamaj superaj ranguloj de Tibeto
faris ribelon por protekti la feǔdan servutan reĝimon kun
politiko kaj lamaisma eklezio en unuiĝo; la 20-an de la sama
monato la Ĉina Popola Liberiga Armeo subpremis la ribelon;
kaj la 28-an la Ŝtata Konsilantaro de Ĉinio publikigis ordonon,
ke la tibeta registaro estu nuligita kaj la Prepara Komitato
de la Aǔtonoma Regiono de Tibeto plenumu la funkciojn de la
registaro. De tiu tago komenciĝis en Tibeto la demokratia
reformado. En la sinsekvaj du jaroj la feǔda servuta reĝimo
estis radikale abolita, kaj milionoj da servutuloj fariĝis
mastroj, kaj akiris personajn kaj politikajn rajtojn de civitano.
Antaǔ la demokratia reformado de Tibeto, la tuta
riĉaĵo de la la tibeta socio estis posedata de la sklavoposedantoj,
kiuj konsistigis malpli ol 5% de la totala loĝantaro de Tibeto.
Kiel individuaj proprietaĵoj de sklavoposedantoj, servutuloj
kaj sklavoj estis komercitaj, cedigitaj, interŝanĝitaj aǔ
hipotekitaj de la mastroj laǔ ties volo. Ili devis labori
la tutan vivon por servutulo-posedantoj cele akiri malgrandan
vivbezonaĵon. La demokratia reformado havigis al la servutuloj
kaj sklavoj personan liberecon kaj faris ilin mastroj de ili
mem kaj tiuj de la socio. Kaj de tiam ili fariĝis homoj en
la vera senco de tiu ĉi vorto. Tial, la reformado estas signifoplena
revolucio en la tibeta historio kaj granda progreso en la
homrajta historio. La 19-an de januaro 2009 la Dua Sesio de
la Naǔa Popola Kongreso de Tibeto decidis, ke la 28-a de marto
estu la Tago de Emancipiĝo de Miliono da Tibetaj Servutuloj.
 Antaǔ
50 jaroj nur la “tri lordoj” (oficistoj, superaj bonzoj kaj
sekularaj aristokratoj) administris Tibeton. Ne ekzistis elektado
tiam en Tibeto, kaj la malsuperuloj ne rajtis elekti nek esti
elektitaj. La tibeta reĝimo estis esence tiu por interesoj
de la “tri lordoj”. Septembre de 1965 naskiĝis la aǔtonoma
regiono de Tibeto, tio markis, ke la regiona nacia aǔtonomeco
plene ekfunkciis en Tibeto. La Leĝo pri la Regiona Nacia Aǔtonomeco
kaj aliaj rilataj reguloj poste promulgitaj protektas la rajtojn
de la popolo. La leĝo detale difinas la regionan nacian aǔtonomecon
en nacimalplimultaj regionoj. La centra registaro plene respektas
la rajtojn kaj interesojn de la nacimalplimultoj, inkl. de
personaj rajtoj kaj politikaj rajtoj. Estas multaj artikoloj
pri subtenado de la ŝtato al la nacimalplimultaj regionoj
en ekonomia konstruado, pri helpado al ili en edukado, kulturo
kaj aliaj aferoj, kaj pri respekto al la religioj kaj moroj
de la nacimalplimultoj. La celo de la centra registaro estas
alpreni diversajn rimedojn por altigi la popolan vivnivelon
en la nacimalplimultaj regionoj. Kompare kun la antaǔaj Dektri
Kodoj kaj Dekses Kodoj, oni povas klare vidi, ke la antaǔaj
kodoj celis protekti interesojn de la “tri lordoj”, kiuj konsistigis
malpli ol 5% de la tiamaj loĝantoj de Tibeto, dum la Leĝo
pri Regiona Nacia Aǔtonomeco -- tiujn de ĉiuj civitanoj de
Tibeto. Tio estas radikala ŝanĝo de la demokratia reformado
en Tibeto.
Dum la pasintaj 50 jaroj grandaj ŝanĝiĝoj okazis
en diversaj kampoj de Tibeto. En 2008 troviĝis en Tibeto 1339
higienaj establoj, je 1277 pli multe ol tiuj en 1959. La averaĝa
aĝo de la tibetanoj altiĝis de 35.5 jaroj al 67. La totala
loĝantaro de Tibeto kreskis de 1228 mil en 1959 al 2870.8
mil en 2008, el kiuj pli ol 95% estas tibetanoj kaj aliaj
nacimalplimultanoj. Antaǔ la 50-aj jaroj de la pasinta jarcento
Tibeto ne havis versencajn lernejojn, sed hodiaǔ Tibeto havas
sian propran modernan edukan sistemon. En 2008 troviĝis en
Tibeto 884 elementaj lernejoj, 117 normalaj mezlernejoj, 1237
edukaj punktoj kaj 6 kolegioj kaj superaj lernejoj kun ĉ.
30 mil studentoj. En 20 provincoj kaj municipoj de la tuta
lando 28 lernejoj sinsekve funkciigas tibetajn kursojn. 53
gravaj superaj mezlernejoj kaj pli ol 90 atlernejoj akceptis
ĉ 100 mil lernantojn, kaj 18 mil intelektuloj estis trejnitaj
por Tibeto.
Estas
protektataj libereco de religia kredo kaj ĉiutaga religia
aktivado de tibetanoj. De post la 80-aj jaroj de la pasinta
jarcento estis revivigitaj pli ol 40 religiaj festoj de diversaj
sektoj en Tibeto. Religianoj ĉiujare okazigas kaj partoprenas
la festojn Sagya Dawa, Shoton kaj aliajn religiajn kaj tradiciajn
aktivadojn. Troviĝas en Tibeto pli ol 1700 religiaj spacoj,
kie loĝas 46 mil monaĥoj kaj monaĥinoj.
Hodiaǔ la sklavoj kaj sklaveco jam malaperis
en Tibeto kaj la plej granda kaj rekta frukto alportita de
la demokratia reformado estas, ke la homaj rajtoj (pri la
vivo kaj disvolvo) estas efektive protektataj.
|