China Esperanto-Ligo  
Informoj
Bultenoj
Notoj pri UK 2004
Dokumentoj
China Movado
Koncize pri Chinio
Pekino Hodiau
Vojagho tra Chinio
Enciklopedieto de Chinio

Maroj kaj Marbordo

Oriente kaj sude Chinio najbaras al maroj, kiuj estas nomataj Bohai-maro, Flava Maro, Orienta China Maro kaj Suda China Maro. La antauaj tri situas oriente de Chinio kaj la lasta sude de ghi. Ili estas maroj okcidente de Pacifiko, limtushantaj la orientazian kontinenton, oriente najbaras al Koreio, Kjusho-insulo kaj Rjukju-insularo de Japanio, sude al Filipinoj kaj Kalimantano.

La plej norda Bohai-maro estas interna maro de Chinio, brakumata de la duoninsuloj Shandong kaj Liaodong. Inter ili estas Bohai-markolo. Miaodao-insularo dislokighas en la golfo. Kiel pordo ghi regas la trapasejon inter Bohai-maro kaj la Flava Maro. Oriente de Bohai-markolo estas la Flava Maro, kiu etendighas norden ghis la busho de Yalu-rivero, suden ghis la norda bordo de la busho de Yangzi-rivero kaj orienten ghis la insulo Cheghudo de Koreio. Sude de la Flava Maro estas la Orienta China Maro, kiu etendighas suden ghis la promontoro Zhenhai de Xiamen-golfo, Fujian-provinco kaj orienten ghis Kjusho-insulo kaj Rjukju-insularo de Japanio. La Suda China Maro norde limtushas la Orientan Chinan Maron kaj etendighas suden ghis Zengmu-rifoj. Pere de Bashi-markolo, Sulu-maro, Javo-maro kaj Malako-markolo, ghi interligighas kun Pacifiko kaj la Hinda Oceano. Ghi estas la unika trapasejo de la surmara trafiko inter Chinio kaj aliaj aziaj landoj kaj Oceanio, Afriko kaj Europo. La kvar maroj interligighas kaj duoncirkle chirkauas la orienton kaj sudon de la china kontinento.

La maroj oriente de Chinio plejparte milde klinighas sudorienten. Bohai-maro estas profunda je ch. 20 m., la Flava Maro je ch. 40 m. kaj la Orienta China Maro je centoj da metroj. La ebena kaj malprofunda marareo taugas por kreskado de multaj maraj vivuloj. Tial Chinio havas vastajn fishejojn, kiuj kovras ch. 1.5 milionojn da kvadrataj kilometroj, t.e., kvaronon de la malprofund-maraj fishejoj de la mondo. Inter ili fishejo che Zhoushan-insularo oriente de Zhejiang-provinco estas nomata trezora marfishejo. En fishkapta sezono oni povas kapti kelkcent mil tunojn da marproduktajhoj. La chinaj maroj abundas je fishoj. Tie vivas pli ol 1500 specoj da fishoj, inkluzive 200 specojn de ekonomiaj fishoj, el kiuj la granda kaj malgranda shtonkapaj fishoj, bendfisho kaj sepio estas kvar chefaj marproduktajhoj de Chinio. Krome, ankau salikoko kaj holoturio de Bohai-maro kaj la Flava Maro, pekteno kaj meduzo de la Orienta China Maro kaj la ostro kaj meleagreno de la Suda China Maro estas famaj marproduktajhoj de Chinio.

Chinio havas vastan marbordan malprofundajhon kun areo de ch. 700 mil hektaroj kaj multajn malprofundajn golfojn taugajn por kreskigi marajn animalojn kaj plantojn ekz. laminario, porfiro (Porphyra) , salikoko, mitulo, ostro kaj meleagreno. Ili povas liveri abundajn manghajhojn, medikamentojn, brutan nutrajhon, sterkon kaj industrian materialon, kaj oni ech povas ekstrakti el ili iujn valorajn metalojn.

Ankau bestoj en la maroj estas richaj. En la chinaj maroj vivas baleno, delfeno, foko, kelonio k.a.

La maroj estas abundaj ankau je mineraloj. Che marbordo de Chinio oni jam trovis titaniajn kaj zirkoniajn ercojn en granda kvanto. Ili havas grandan industrian valoron kaj estas ekspluatataj. La marfunda nafto estas multe ekspluatata. La marfundo de la Orienta China Maro havas sedimenton dikan je pli ol 2 mil m. Kaj estas unu el la regionoj kun grandega kvanto da nafto en la mondo.

La mara tajdo entenas grandan energion kaj oni povas produkti elektron. Sole la Flava Maro entenas tajdan entergion de 55 milionoj da kilovattoj. Nun funkcias nemalmultaj malgrandaj tajdaj elektrejoj en Chinio. Ankau la oceana fluo entenas grandan energion, tial la perspektivo por akiri energion el maro estas tre brila.

Chinio havas ne nur vastan teritorion, sed ankau longan marbordon, kiu etendighas de norde suden, de la enfluejo de Yalu-rivero inter Chinio kaj Koreio ghis la busho de Beilun-rivero inter Chinio kaj Vjetnamio, longas je ch. 14 mil km. Ekster la cheftero dissemighas multaj insuloj. La totala marbordo de Chinio, inkluzive de la marbordo de la insuloj, longas je 20 mil km.

Lau la longa kaj zigzaga marbordo dislokighas multaj havenoj riverbushaj kaj golfaj. La tri grandaj riverbushaj marhavenoj de Chinio estas la havenoj Tianjin, Shanhajo kaj Huangpu de Kantono. Ili sin ligas kun la landinterna parto per riveroj, fervojoj, shoseoj kaj aerlinioj. Ghuste pro tio ili estas centroj de akva kaj tera trafikoj kaj havenoj de ekstera komerco. La golfaj havenoj, ventshirmataj de insuloj, havas profundan kaj vastan akvon. Dalian-haveno de Liaodong-duoninsulo, Qingdao-haveno de Shandong-duoninsulo, Zhanjiang-haveno de Leizhou-duoninsulo kaj Jilong-haveno de Taiwan-insulo, chiuj estas famaj golfaj havenoj.

Marhaveno estas pordo de lando. Antau pli ol 2 mil jaroj Chinio jam posedis relative altan shipkonstruan teknikon kaj iom post iom malfermis surmarajn trafikajn vojojn. En la komenco de la 12-a jc. Chinio jam sciis apliki kompason en surmara navigacio. Inter 1405-1433 la fama china navigisto Zheng He (1371-1435) sep-foje gvidis ekspedicion al la regionoj okcidente de la Suda China Maro, atingis Hindochinion, Malajan Duoninsulon, Malajan Insularon, Hindion, Persion, Arabion, la orientan Marbordon de Afriko kaj la Rughan Maron, kaj starigis amikan rilaton kun pli ol 30 aziaj kaj afrikaj landoj.

Kun la senchesa disvolvigho de la ekonomia konstruado kaj efektivigho de la pordmalferma politiko, Chinio starigis specialan ekonimian distrikton en la marbordaj urboj Shenzhen, Zhuhai, Shantou kaj Xiamen, kaj malfermis al fremdaj landoj la havenajn urbojn Dalian, Qinhuangdao, Tianjin, Yantai, Qingdao, Lianyungang, Nantong, Shanhajo, Wenzhou, Fuzhou, Quanzhou, Kantono, Zhanjiang, Beihai k.a. Dank' al la favoraj geografiaj kondichoj, tiuj urboj nun ludas pli kaj pli gravan rolon en la ekonimia konstruado de Chinio.

Sude de Hangzhou-golfo, precipe en la provincoj Zhejiang kaj Fujian, montaroj estas paralelaj kun la marbordo. Pro forta erozio de ondegoj, formighis bordo kun multaj insuloj kaj golfoj. Ghi karakterizighas per granda levigho kaj mallevigho, zigzagaj kaj krutaj bordlinioj, profundaj golfoj, abundo da insuloj kaj bonaj naturaj havenoj.

La marbordo de Chinio estas kompleksa. Ankau sude de Hangzhou-golfo estas sabla bordo kaj norde de ghi, ekzemple en Shandong-duoninsulo kaj Liaodong-duoninsulo, apud Qinhuangdao kaj Huludao che la norda bordo de Bohai-golfo, trovighas roka bordo. Krome, trovighas ankau marbordo kun rizofora (Rhizophora apiculata) arbaro en la provincoj Fujian kaj Guangdong, marbordo kun koralaj rifoj de Taiwan kaj la insuloj de la Suda China Maro kaj faulta bordo de Taiwan.

Che la china marbordo trovighas multaj famaj turismaj lokoj kun charmaj pejzaghoj, kaj ankau naturaj banejoj kaj somerumejoj kun vastaj kaj ebenaj plaghoj.