La china lingvo estas uzata de Han-nacio. La skriba formo de la china lingvo estas ideografiajhoj. En Kangxi-vortaro eldonita de Qing-dinastio trovighas pli ol 47 mil chinaj ideografiajhoj, inter kiuj chirkau 3 mil estas ofte uzataj.

Chinaj ideografiajhoj kun historio de ch. 6 mil jaroj estas unu el la plej antikvaj skribolingvoj en la mondo. Legendo diras, ke Cangxie, historiisto en la tempo de Huangdi, prapatro de la china nacio, kreis la plej fruajn hieroglifajhojn por noti historiajn okazajhojn, inspirite de la piedsignoj de birdoj kaj bestoj. Sed fakte la chinaj ideografiajhoj estas kolektive kreitaj de Han-nacio.

Dum longa periodo la chinaj ideografiajhoj iom post iom shanghighis de bildeco al skribostrekoj, de figursimileco al signo kaj de komplikeco al simpligho.

Post ilia disvolvigho al skribostrekoj, sin trovas dek unu bazaj strekoj.

Chiu ideografiajho estas skribita kvadratforme. Lau strukturo, la ideografiajhoj povas esti klasifikitaj en unupecajhojn kaj kunajhojn. Ekz. 日 (suno), 月 (luno), 车 (charo), 马 (chevalo) k.a. estas unupecajhoj. La kunajhoj konsistas el pli ol unu peco. Ili estas trispecaj strukture.

(1) supra peco + suba peco
尘 = 小 + 土

(2) maldekstra peco + dekstra peco
从 = 人 + 人

(3) ekstera peco + interna peco
闯 = 门 + 马

Tiuj estas la chefaj strukturoj de la kunajhoj. Kaj fakte, multaj konstruighas ne kun unu sola strukturo:
焚 = 木 + 木 + 火

La china ideografia skribolingvo estas esence malsama ol grafisma skribolingvo. Kiel ghi prezentas la ideojn?

1. Kelkaj ideografiajhoj estas hieroglifajhoj, kiel la supre menciitaj 日 (suno), 月 (luno), 车 (charo), 马 (chevalo) kaj aliaj. Sed tiaj hieroglifajhoj restas nun jam tre malmultaj.

2. Kelkaj estas signoj kun abstrakta signifo. Por esprimi la koncepton de "supre" kaj "malsupre", chinoj uzas "上", "下". Oni prenas la horizontalan strekton "-" kiel bazon, sur au sub kiu estas aldonitaj signoj "-" au "卜", kaj tiel distingighas tiuj du kontrauaj signifoj.

3. Kelkaj estas kombinajhoj de hieroglifajhoj. 日 (suno) +月 (luno) - 明 (lumo). Kelkaj ideografiajhoj estas kombinajhoj de hieroglifajho kaj abstrakta signo. Unu el la signifoj de "旦" estas "mateno" kaj ghia malsupra "-" supozeble signas la "horizonton". La suno (日) levighas super la horizonton, do jam estas "mateno"!

4. Pli ol 80% el la chinaj ideografiajhoj estas kombinajhoj de signo kaj prononca signo, ghenerale la unua signo estas maldekstre kaj la lasta dekstre. La arbo "ulmo" skribita chine estas "榆". Ghia maldekstra signo "木" (arbo) montras ke ghi estas speco de arbo. Multaj aliaj ideografiajhoj, kiuj prezentas diversajn specojn de arboj, enhavas same tiun ideosignon "木", i.a. "橡" (kverko), "桦" (betulo), "棕榈" (palmo) k.a. La insekto skribita chine estas "虫" kaj multaj ideografiajhoj kiel ekzemple "蚊" (moskito) kaj "蝗" (akrido) enhavas sian ideosignon de "虫". Ankau fishoj karpo (鲤), karaso (鲫) k.a. havas sian ideosignon de "鱼" (fisho). Chi tie menciinda estas la baleno. Oni ghin signas ankau per "鱼" kaj ghin skribas kiel "鲸". Tio estas ne stranga, char en la okuloj de antikvaj chinoj ghi estas nenio alia ol fisho, kvankam lau zoologio ghi estas mamulo.

Bazaj strekoj de la chinaj ideografiajhoj

La supre diritaj ideografiajhoj chiuj estas legataj lau sia prononca signo dekstra:

榆 = 木 + 俞 (legu "yu") - tial legu 榆 kiel "yu"

橡 = 木 + 象 (legu "xiang") - tial legu kiel 橡 legu "xiang"

桦 = 木 + 华 (legu "hua") - tial 桦 legu "hua"

蚊 = 虫 + 文 (legu "wen") - tial 蚊 legu "wen"

蝗 = 虫 + 皇 (legu"huang") - tial 蝗 legu "huang"

鲤 = 鱼 + 里 (legu "li") - tial 鲤 legu "li"

鲫 = 鱼 + 即 (legu "ji") - tial 鲫 legu "ji"

鲸 = 鱼 + 京 (legu "jing") - tial 鲸 legu "jing"

Ghenerale dirite, chinaj ideografiajhoj prezentas ideon tute dank'al siaj ideosignoj, kaj la prononcaj signoj mem estas ankau ideografiajhoj, tial la china skribolingvo kompreneble apartenas al la sistemo de ideografio, kvankam plimulto el ili portas sonsignon.

Kompare kun grafisma skribolingvo, la china ideografiajhoj estas vere malfacilaj en skribado kaj memorado. Char:

1. Ili estas komplikaj en formo. Plej multaj el ili estas multstrekaj kaj chiu el ili havas meznombre 11-12 strekojn. Kelkaj havas ech pli ol 30 strekojn, nur malmultaj malpli ol 5 strekojn.

2. Rigardate kiel unu tuto, la chinaj ideografiajhoj ne povas prezenti ghustan prononcon. Multaj el ili, kvankam portantaj prononcajn signojn, montras nur proksimumajn prononcojn. Kaj kelkaj el ili kun samaj prononcaj signoj legighas tute malsame.

Evoluo de hieroglifoj en la china skriba lingvbo

3. En la china lingvo, ideografiajhoj ne chiam prezentas vorton kaj vorto povas konsisti el unu au pluraj ideografiajhoj. Unu ideografiajho prezentas unu silabon. Sed multaj chinaj modernaj vortoj havas du au pli ol du silabojn. La vortoj "konstrui" (建设), "granda" (伟大的) kaj "socialismo" (社会主义) estas chine skribitaj respektive per du, tri kaj kvar ideografiajhoj. Kiam oni skribas, trovighas nenia interspaco inter chiuj vortoj en la frazo.

4. Multaj ideografiajhoj estas samprononcaj. Inter ili almenau 85 estas legataj "li" kaj 140 "yi".
Por faciligi la skribadon de chinaj ideografiajhoj, oni faras reformadon. Nun oni jam simpligis pli ol 2000 ideografiajhojn, kiel ekzemple "车" anstatauas"車"，"马"anstatauas "馬".