Chinio estas unu el la landoj, kies astronomio evoluis plej frue. Dum miloj da jaroj sur tiu scienca kampo la chinoj akumulis abundajn valorajn materialojn, kiuj vekis atenton che diverslandaj sciencistoj. Kalendaro estas grava konsistiga parto de la china antikva astronomio. En chinaj historiaj libroj estas specialaj chapitroj dedichitaj al diversperiodaj kalendaroj. Chiuj tiuj notoj multe helpas nin en studado pri la chinaj tradiciaj kalendaroj.

La kalendaroj de diversaj landoj, kiuj sin bazis sur malsamaj bazoj en malsamaj periodoj, povas esti dividitaj ghenerale en tri kategoriojn.

La luna kalendaro. Ghi estas bazita sur la fazoj de la luno. Char la tagoj inter du sinsekvaj novlunoj ne estas entjeraj, tial alternas 29-taga kaj 30-taga lunmonatoj. Chiu lunjaro havas 12 monatojn, inter kiuj ses havas po 30 tagojn kaj ses po 29 tagojn. Pro malakordo kun la agrikultura produktado kaj la homa vivo, tia kalendaro jam arkaikighis en multaj landoj, escepte de kelkaj islamaj landoj.

La suna kalendaro. Tia kelendaro estas difinita lau la movado de la suno. Ghia baza periodo estas la tropika jaro. Lau tia kalendaro chiu ordinara jaro havas 365 tagojn, dum superjaro 366 tagojn. En 400 jaroj estas 97 superjaroj. Chiu sunjaro havas 12 monatojn, kiuj havas po 30 au 31 tagojn. Pro sia precizeco, la suna kalendaro estas populare uzata de multaj landoj en la mondo, sekve ghi estas nomata ankau internacia kalendaro.

La lun-suna kalendaro. La nomo per si mem montras, ke tia kalendaro entenas karakterizajhojn kaj de la luna kaj de la suna. Alivorte, ghia monato egalas al la tempodauro de unu kompleta rivoluo de la luno chirkau la tero (t.e. la luna monato), dum ghia jaro al la tempodauro de unu kompleta rondiro de la tero chirkau la suno (t.e. la tropika jaro). Tia kalendaro havas siajn apartajn avantaghojn, t.e. la datoj de la monato kongruas kun certa luna fazo. Ekzemple komence de la monato vidighas chiam la novluno, kaj meze de la monato la plenluno. Krome, la tempodauro de unu jaro estas tute konforma al la kvar sezonoj.

La plej granda problemo en la lun-suna kalendaro estas, kiom da monatoj devas esti en unu jaro, char inter la lunmonatoj kaj la tropika jaro ne estas komuna divizoro. En praktikado, antikvaj chinoj trovis, ke chiu tropika jaro havas 11 tagojn pli multe ol 12 lunmonatoj, sekve en tri jaroj superfluas 33 tagoj. Surbaze de tio oni difinis, ke chiu ordinara jaro havas 12 monatojn kaj chiu tria jaro estas superjaro, kiu havas 13 monatojn.

De antau Qin-dinastio (221-207 a.K.) ghis la fino de Qing-dinastio (1644-1911 p.K.) Chinio havis sume pli ol cent famajn kalendarojn. Ili chiuj estas lun-sunaj kalendaroj. La china antikva astronomio aperis en la primitiva socio. Legendo diras, ke en la periodo de tribestro Yao (ch. 24-a jc. a.K.) sin trovis oficisto, kiu profesie zorgis pri astronomio. Tiam unu jaro havis 366 tagojn kun kvar sezonoj. Meze de la periodo de Printempo kaj Autuno antau 2 500 jaroj, surbaze de multjara observado kaj preciza kalkulado, chinaj antikvuloj eltrovis la metodon "instali 7 superjarojn en 19 jaroj". La metodo estas pli preciza ol la metodo "instali unu superjaron en tri jaroj". Lau tiu metodo, la tempodauro de 19 kalendaraj jaroj kaj tiu de 19 tropikaj jaroj estas preskau egalaj. Tio estas granda progreso en la evoluo de la china kalendaro. Dank' al tiu metodo, pli bone akordighis inter si la luna kalendaro kaj la suna kalendaro kaj fundamente identighis la sezonmonatoj kun la klimataj shanghoj.

En la periodo de Militantaj Regnoj (475-221 a.K.), la giganta socia transformigho kaj viglaj aktivadoj de cent skoloj ege akcelis la disvolvighon de astronomio. Tiam oni ellaboris kaj uzis sinsekve 6 kalendarojn. Lau tiuj kalendaroj unu tropika jaro havas 365 kaj kvaronan tagojn. Char la china tradicia kalendaro evoluis surbaze de la kalendaro ellaborita en la dinastio Xia (chirkau la 21-a jc. a.K. ghis la 16-a jc. a.K.), oni kutime nomas ghin Xia-kalendaro".

Kun la socia evoluo, aperis nombro da elstaraj astronomioj en la china historio. Ili plurfoje reformis kaj reviziis la tradician kalendaron kaj ellaboris novajn kalendarojn unu post alia. En la Okcidenta Han-dinastio, Deng Ping, Luoxia Hong ellaboris "Taichu-kalendaron" en la jaro 104 a.K. Ghi estas la unua komplete registrita kalendaro de Chinio. En la periodo de la Sudaj kaj Nordaj Dinastioj (420-589 p.K.), eminenta china matematikisto kaj astronomo Zu Chongzhi renovigis la malnovan kalendaron kaj ellaboris en la jaro 462 "Daming-kalendaron", lau kiu estas 144 superjaroj en 391 jaroj. Poste en Tang-dinastio (618-907 p.K.) surbaze de longtempa observado kaj preciza kalkulado, astronomo Yi Xing finis en 727 la manuskripton de "Dayan-kalendaro", kiu servis kiel modelo por chiuj postaj kalendaroj. En Yuan-dinastio (1271-1368 p.K.), Guo Shoujing ellaboris en 1280 "Shoushi-kalendaron", kiu estis uzata ghis pereo de la dinastio Ming (1368-1644 p.K.). En la fino de Ming-dinastio kaj la komenco de Qing-dinastio, enkondukighis en Chinion la okcidentaj sciencoj kaj kulturo, kaj ankau la internacia kalendaro. Malgrau, ke la internacia kalendaro havas multe da avantaghoj, Chinio daure uzis sian tradician lun-sunan kalendaron. En la jaro 1921, Chinio komencis uzi la internacian kalendaron.

Depost la periodo de Militantaj Regnoj, adapte al la agrikultura produktado, formighis iom post iom 24 subsezonoj de la tuta jaro en la china tradicia kalendaro. La chinaj kamparanoj shatas uzi tiun chi kalendaron por sin direkti en agrikulturaj okupoj. Pro tio la kalendaro nomighas ankau agrikultura kalendaro. Post fondigho de la popola respubliko en 1949, chinoj ekuzis samtempe la internacian kalendaron, kiu indikas ne nur la jaron, monatojn, datojn kaj tagojn lau la internacia kalendaro, sed ankau la jaron, monatojn, datojn kaj subsezonojn lau la china agrikultura kalendaro. Tiu kalendaro estas tre oportuna en uzado.