Estas konate, ke kompaso, papero, presarto kaj pulvo estas kvar grandaj inventajhoj de la antikva Chinio. Ili akcelis la ekonomion kaj kulturon de Chinio kaj de la mondo.

Kompaso estas direkto-montrilo. Antau ghia invento oni orientighis helpate de la suno kaj la polusa stelo. Sed kiam la suno kaj stelo ne videblis en malserena tago, oni perdis la direkton.

En la periodo de Militantaj Regnoj antau pli ol 2 500 jaroj chinoj trovis, ke magneto havas la econ altiri feron kaj montri la sudon. En tiamaj libroj trovighis multaj notoj pri magneto, precipe pri la magneta direkto-montrilo nomata Sinan (sudo-montrilo). Ghi estis farita el natura magneto en formo de kulero kaj metita sur glata bronza telero. Se oni turnas la tenilon de la "kulero", la tenilo montras chiam al la sudo, kiam la "kulero" chesas rotacii.

Natura magneto estas malfacile prilaborebla. Por solvi tiun problemon, chinoj inventis artefaritan magneton, kio pluapashe perfektigis la kompason. Aperis iu fishforma kompaso. Ghi estis farita el magneta shtala lameno en formo de fisho, kiu povis flosi sur akvo kaj montri la sudon. Poste oni flosigis au pendigis magnetan shtalan nadlon, kies magneteco estis akirita per frotado kontrau magneto, por ke ghi montru al la sudo. Tio estis la rudimenta formo de kompaso. Poste oni aldonis al kompaso gradaron kaj aliajn akcesorajhojn.

Tuj post sia apero kompaso farighis grava direkto-montrilo en navigacio. Disvolvigho de la mara navigado de Chinio oftigis kontakton inter Chinio kaj aliaj landoj. Kompaso estis ankau transportita al Arabio kaj Europo.

Papero estas nemankigebla por homoj en la vivo. Hodiau papero estas tre ordinara uzajho, tamen inventi ghin ne estis facile.

Antau la invento de papero estis tre malfacile fari notojn. Tiam la homoj faris notojn per nodado de shnuro. Antau 6000 jaroj en Chinio jam aperis skribolingvo. En Yin-dinastio antau 3500 jaroj chinoj gravuris ideografiajhojn sur testuda shelo kaj besta osto. Tiaj ideografiajhoj estas nomataj "skribajhoj sur sheloj kaj ostoj". Poste oni gravuris ideografiajhojn sur bronzajhoj kaj shtono, kaj faris notojn sur bambuaj kaj lignaj latoj kaj silkajhoj. Sed gravurado de ideografiajhoj estis temporaba kaj laciga, silkajho multekosta kaj bambua au ligna libro tro peza. Post la penado de pluraj generacioj chinoj finfine inventis la metodon de papero-farado.

En la periodo de la Orienta Han-dinastio (25-220), Cai Lun kaj metiistoj kune klopodis kaj sukcese elfaris delikatan kaj belan paperon el arboshelo, eluzitaj shnuroj, chifonoj kaj fishretoj. En postaj kelkaj jarcentoj oni faris paperon el fibroj de liano, bambuo k.a.

Papero kaj paperfara tekniko estis disvastigita unue al Vjetnamio, Koreio kaj Japanio, poste al Arabio en la mezo de la 8-a jarcento kaj fine al Europo en la 12-a jarcento.

Presarto. Antau la invento de presarto la libroj estis kopiitaj manskribe. Multe da tempo oni devis uzi por kopii libron, kaj krome ofte aperis eraroj en transskribo. Post la invento de presarto oni povis presi librojn grandnombre en mallonga tempo kaj kun malmultaj eraroj.

Invento de presarto spertis longtempan praktikadon kaj disvolvadon de sigelilogravurado, premkopiado de skribajhoj sur steleo, ksilografio kaj tipografio. En la dinastioj Sui (581-618) aperis en Chinio presarto de gravurita lignotabulo. En la mezo de la 11-a jarcento Bi Sheng inventis tipografion. Tio multe progresigis la chinan presarton. La presmetodo inventita de Bi Sheng estis primitiva, tamen ghi jam havis la tri procedojn de tipografio, nome, farado de moveblaj tipoj, kompostado kaj presado.

En 1298 en Chinio aperis tipoj el ligno kaj turnebla tipo-bretaro. Oni povis sidante elekti tipojn, turnante la bretaron. Post la 14-a jarcento oni faris tipojn el stano, kupro kaj plumbo. Meze de la 8-a jarcento la china tipografio estis enkondukita en aliajn landojn.

Pulvo, inventita de la antikvaj chinoj, estas farita el miksitaj salpetro, sulfuro kaj lignokarbo en certa proporcio. Kutime oni nomas ghin nigra pulvo.

En la periodo de Militantaj Regnoj (475-221 a.K.) chinaj alkemiistoj provis fari el iaj minajhoj oron, arghenton au eliksiron. Kvankam ili ne atingis sian celon, tamen ili akiris el alkemiado multe da scioj pri kemio. Ili trovis multe da novaj drogoj kaj ekkonis multajn ecojn de objektoj en sia kuragha eksperimentado. Salpetro, sulfuro kaj lignokarbo estis nemankigeblaj en alkemiado. En la eksperimentado oni hazarde miksis salpetron, sulfuron kaj lignokarbon kaj bruligis ilin, kaj tuj okazis eksplodo. La eksplodo foje rompis fornon, foje detruis domon, kaj ech ili mem estis brulvunditaj. Dum longa praktikado ili konsciis, ke intermiksitaj salpetro, sulfuro kaj lignokarbo povas eksplodi che bruligo. Kaj tiele inventighis pulvo.

Pro tio, ke alkemiistoj tenis sian alkemiadon en sekreto, oni ne povis scii la precizan tempon de invento de pulvo. Tamen Sun Simiao, fama medicinisto kaj farmakologo en la frua periodo de Tang-dinastio (618-907) notis la metodon de pulvofarado. Tial oni povas certigi, ke pulvo estis inventita antau Tang-dinastio.