China Esperanto-Ligo  
Informoj
Bultenoj
Notoj pri UK 2004
Dokumentoj
China Movado
Koncize pri Chinio
Pekino Hodiau
Vojagho tra Chinio
Enciklopedieto de Chinio

Unua paghoo
Enciklopedieto de Chinio
Montaroj kaj Montpintoj

Chinio estas lando abunda je montaroj, kiuj okupas trionon de la totala areo de Chinio. Lau la direkto ili povas esti dividitaj en tri kategoriojn: orienta-okcidentan, sudokcidenta-nordorientan kaj suda-nordan. Inter ili estas dek plej grandaj montaroj.

Himalajo, impone staranta sur la suda rando de la Tibeta Autonoma Regiono, formas arkon elstaran al la sudo. La montaro longas pli ol 2 500 km de la oriento ghis la okcidento kaj larghas 200-350 km. de la sudo ghis la nordo. Himalajo konsistas el multaj paralelaj montchenoj kaj 40 el ghiaj montpintoj altas pli ol 7 000 m. Himalajo estas la plej granda montaro en la mondo. La montpinto Qomolangma (Everesto), sidanta sur la landlimo inter Chinio kaj Nepalo kaj havanta alton de 8848 m. super la marnivelo, estas la plej alta montpinto sur la terglobo. En 1960, chinaj montogrimpistoj la unuaj surgrimpis Qomolangma lau la norda deklivo. De tiam la chinaj montogrimpistoj plurfoje surgrimpis la pinton. Chinaj sciencistoj faris ampleksan sintezan esploron pri la montpinto kaj pretigis sciencajn bazojn por ekspluatado kaj utiligo de la naturaj richfontoj.

Tianshan-montaro konsistas el kelkaj paralelaj orienta-okcidentaj montchenoj. Ghia parto en Chinio, kun longo de ch. 1 500 km. de oriento al okcidento, largho de 200-300 km. de nordo al sudo kaj alto de 3 mil-5 mil m. super la marnivelo, trairas la Xinjiang-an Ujguran Autonoman Regionon. La chefa montpinto Hantengri, trovighanta che la landlimo inter Chinio kaj Kirgizio, havas alton de 6995 m. super la marnivelo. La montoj estas plenaj je negho kaj glacriveroj, kaj la degelinta negho irigacias la oazojn sude kaj norde de la montoj. En la meza zono de Tianshan-montaro kreskas densaj picearoj, kaj pli alte etendighas vastaj stepoj, kiuj estas bonaj someraj pashtejoj. Pli malsupre la leaj valoj, kiuj estas bonaj vintraj pashtejoj.

Altajho, kies parto etendighas tra la norda parto de la Xinjiang-a Ujgura Autonoma Regiono, kushas sur la limoj inter Chinio, Kazahhio, Rusio kaj Mongolio. Ghi, en la orientigho de nordokcidento al sudoriento, estas tipa tavola montaro, alta en la nordo kaj malpli alta en la sudo. Supre kaj malsupre de la arbara zono etendighas vastaj herbejoj kaj stepoj.

Kunlun-montaro, formante arkon kun longo de chirkau 2.5 mil km., staras laulonge de la norda rando de la Tibeta Altebenajho. Ghi etendighas de Pamiro en la okcidento ghis la okcidenta rando de Sichuan-baseno en la oriento. Ghiaj montpintoj estas ghenerale pli ol 6 mil m. altaj super la marnivelo kaj ne malmultaj okcidentaj pintoj superas 7 mil m. La orienta parto de Kunlun-montaro dividighas en tri branchoj. Kekexili-montaro, unu el ghiaj tri orientaj branchoj, etendighas orienten kaj farighas Bayanhar-montaro, la akvodisilimo de la fontoj de Yangzi-rivero kaj la Flava Rivero.

Qilian-montaro, konsistanta el kelkaj paralelaj montchenoj kaj valoj, kushas sur la limo inter la provincoj Gansu kaj Qinghai kun longo de ch.1 mil km. de la oriento al la okcidento kaj largho de ch. 200-500 km. de la sudo al la nordo. Ghiaj pintoj ghenerale estas pli ol 4 mil m. altaj, kovritaj de negho kaj glacio, dum ghiaj valoj havas abundon da fluoj kaj herbejoj, kie pashtighas bovoj kaj shafoj.

Qinling-montaro, kiu longas chirkau 1 500 km. kaj kushas transverse en la mezo de Chinio, estas la akvodislimo inter la sistemoj de la Flava Rivero kaj Yangzi-rivero. Ghi malhelpas al la humida oceana vento blovi en la Nordokcidenton kaj samtempe baras la nordan malvarman aerfluon movighi suden. Tial ghi servas kiel dividlinio inter la mezvarma kaj subtropika zonoj de Chinio. Norde de Qinling estas regiono por plantajhoj de la subtropika kaj mezvarma zonoj kaj sude de ghi kreskas citrusoj, tearboj k. a. subtropikaj plantajhoj.

Nanling-montaro etendighas 1 mil km. en la norda parto de la provincoj Guangdong, Guangxi kaj en la suda parto de Hunan kaj Jiangxi, kaj servas kiel akvodislimo inter la sistemoj de Yangzi-rivero kaj Perlo-rivero. Ghi altas ghenerale pli ol 1 mil metrojn kaj inter la montoj estas multaj malaltaj pasejoj interligantaj la nordan kaj sudan Chinion. Ghi baras la nordan malvarman aerfluon, ke sude de Nanling-montaro la klimato estas varma vintre kaj la kampoj estas verdaj tutjare, la lando sude de Nanling-montaro estas la chefa regiono por kulturi tropikajn kaj subtropikajn plantajhojn.

La Granda Xing'an-montaro en la okcidenta parto de nordorienta Chinio, etendighanta de la nordoriento al la sudokcidento, estas la dividlinio inter la Altebenajho de la Interna Mongolio kaj la Ebenajho de Songhua- kaj Liaohe-riveroj. La montaro estas chirkau 800 km. longa kaj 200-300 km. largha. Ghiaj orientaj deklivoj estas krutaj dum la okcidentaj malkurtaj, kaj plejparto de ghiaj montpintoj estas kupolformaj. Kvankam alta nur je 1 mil m., ghi malhelpas la sudorientan musonon blovi plu nordokcidenten kaj ankau moderigas nordokcidentan frostan venton de la kontinento. Tial la klimato oriente de la montaro estas humida dum tiu okcidente seka. La Granda Xing'an-montaro estas grava bazo de frostkulturo de nia lando. Tie kreskas larikoj, betuloj kaj aliaj bonspecaj arboj.

Taiwan-montaro konsistanta el kelkaj paralelaj montaroj trairas la tutan insulon Taiwan. 62 montpintoj altas pli ol 3 mil m. super la marnivelo, el ili la 3950-metra monto Yushan estas la plej alta montpinto en sudorienta Chinio. La montaro kovrighas per primitiva arbaro.

Hengduan-montaro estas la orienta ekstremo de Himalajo, kiu akute turnighis suden en la orienta parto de Tibeto kaj la okcidenta parto de Sichuan. Ghi konsistas el Daxue-, Nushan- kaj Gaoligong-montaroj kaj profundaj valoj inter ili kiaj Jinsha, Lancang kaj Nujiang. Tiuj nuboskrapantaj montoj kun profundaj valoj shtopas la trafikadon. La klimato, grundo kaj flauro de la montaro evidente shanghighas vertikale. Estas Gongga-montaro sude de Kangding. Ghia pinto pli ol 7 mil m. alta super la marnivelo chiam estas kovrita de negho, sed meze de ghia deklivo kreskas densaj arbaroj dank'al la milda klimato. En la valoj kun alto de ch. 1 mil m. super la marnivelo prosperas subtropikaj plantajhoj pro varma klimato.

Unua pagho