Kantoj
de Anteo. Mao Zifu. Novjorko: Mondial, 2006. 259 p. 22 cm. ISBN
1595690441. Prezo: € 17,10
de
Baldur Ragnarsson
Du literaturaj eventoj elstaras en la
historio de Esperanto en la jaro 2006: la traduko de Humphrey Tonkin
de La Vintra Fabelo de Shakespeare (kiu sekvis lian tradukon
de La Vivo de Henriko Kvina antaŭ tri jaroj) kaj originala
poemaro de ĉina poeto, Mao Zifu, Kantoj de Anteo. Pri ĉi
tiu dua evento mi havas la honoron diri kelkajn vortojn.
Mao Zifu naskiĝis en 1963, studis matematikon
en universitato en la Hunan-provinco kaj komencis instrui en mezgrada
lernejo en 1984. En marto 1985 li paraliziĝis pro trafik-akcidento
kaj estas ligita al rulseĝo ĉiam poste. En la sekva jaro li eklernis
Esperanton, kion li rigardas providenca. La skizo, kiun la poeto
donas pri sia vivo en la libro, estas kortuŝa en sia mallongeco.
Nudaj substantivoj: Destino. Fatalo. Rezignacio. Providenco.
Scivolemo, diras multon pri liaj sintenoj al siaj vivstatoj
kaj okazoj. Plej rivela estas jena komento: Verkisto/versisto.
Tempopasigo. "Tempopasigo" - certe jes, sed ne nur
tio, ĉar samtempe la poeto, ŝtupon post ŝtupo, konstruis eksterordinaran
verkon anime terapian por si mem, sed ankaŭ arte evoluigan por la
kultura stato de nia literaturo. Sur la tereno de poezio mi ne konas
ion kelkiome kompareblan laŭ persona sinprezento kaj temara amplekso,
krom eventuale la Eroj de Marjorie Boulton, teknike tamen
kontraste malsimilan al la Kantoj. Boulton estas dediĉita
al la tradiciaj rimedoj de piedversado kaj rimoj, Mao Zifu uzas
plejparte liberajn, senrimajn versojn. Tamen rimitaj poemoj troveblas
en lia libro, eĉ unu alte arta sestino.
Ne estas tute klare, kiam Mao Zifu komencis
verki, verŝajne sufiĉe baldaŭ, ĉar liaj poemoj komencis aperi en
Esperantaj revuoj nur kvar jarojn post lia eklerno de la lingvo.
Ĉi tie estas nepre menciinda lia eksterordinara scio de Esperanto,
fojon post fojo oni miregas pri lia enciklopedia kono pri la vort-trezoro
de la lingvo; por legi multajn el liaj poemoj oni devas teni ĉemane
nian plej grandan vortaron. Legante ekzemple lian longan poemon
tiujn jarojn mi faris por mi glosaron de pli ol tridek
vortoj, kiujn mi fakte ne, aŭ nur nebule, konis malgraŭ miaj pli
ol kvindek jaroj da esperantisteco! Temas plejparte pri specifaj
vortoj kiel ekzemple toporo, ŝuŝi, viatiko, placebo, ktp.
Tio, agnoskinde, povas iom ĝeni fluan legadon kaj prokrasti komprenon
de la poetaj vizioj, -- jen io simila al la uzado de specifaj vortoj
ĉe Rimbaud, kio okaze faras ĉi ties viziojn malfacile kompreneblaj.
Mi menciis Rimbaud, fakte la poezio de
Mao Zifu estas unika en la Esperanta literaturo, simile kiel estas
unika en la franca la poezio de Arthur Rimbaud. Komparo rivelas
interesajn paralelojn, kaj ne nur la menciitan, sed ja ankaŭ diverĝojn,
en iliaj klopodoj akordigi la fekundecon de siaj mensoj al vizioj
de universa amplekso. Ambaŭ poetoj montras simbolismajn kaj superrealismajn
trajtojn, kiuj disfoje faras iliajn poetikajn viziojn nefacile alireblaj.
Koncerne simbolismon la lingva uzo de la du poetoj tamen neniel
konformas al la tradicia karaktero de la tiel nomita simbolismo,
kiu inklinas al oblikva aŭ vualita semantiko. Substanca, konkreta
figurado karakterizas la poezion kaj de Mao Zifu kaj de Rimbaud.
Iliaj superrealismaj tendencoj sin manifestas en lingvokonscia celado
liberigi la menson el la katenoj de racio. La vizioj rezultintaj
el tiaj klopodoj estas tamen diferencaj: Rimbaud revis pri ĉiaj
imagitaj, fantaziaj pejzaĝoj en siaj alparoloj al la "mondo".
Sed al mi ŝajnas, ke malgraŭ abunda uzado de metaforoj, ofte eksterordinaraj,
en siaj vizioj, Mao Zifu neniam perdas sian firman tenon al realaĵoj.
La senindulga konkreto de liaj devigaj cirkonstancoj ja klare konstateblas
en lia poezia kreado. Tamen, kiel Miguel Fernández prave diras en
sia bonega kaj simpatia antaŭparolo, la malfacilaj vivkondiĉoj de
la poeto neniel sin atestas en memkompato. Tute kontraŭe, la poeto
forrifuzas ĉiajn "alvokojn al larmado" kaj kuraĝe kaj
plenfide sin donas al eksterordinare varia esplorado de vizioj,
kie lia originala pensado kaj liaj superaj scioj pri mitologioj,
religioj, filozofio kaj poetiko povas evolui al ĉiam novaj eltrovoj.
Lia karakteriza metodo en tiu esplorado estas uzi streĉitajn imagojn
kaj bildojn, ofte sinsekvajn, sen rekoneblaj rilatoj al agnoskita
logiko. Tiu metodo ja ofte devigas la leganton rearanĝi siajn ordinarajn
pensokutimojn, kio povas facile bremsi aŭ eĉ provizore bari lian
pluiron tra la universoj de Mao Zifu. Ĉi tie validas la konsilo
mediti senhaste ĉiun novan bildon kaj tiel provi konstati kaj fine
agnoski ĝin kiel memstaran etan universon dependan de sia propra
interna logiko. Almenaŭ tiel mi mem provis fari kun, laŭ mi, akcepteblaj
rezultoj. Ĉe tia trairo de tuta poemo ĝia seriozo sin liveras, se
ne ĉiam revelacie, do almenaŭ kontentige malkovre. Jorge Camacho
en sia recenzo (legebla en la ret-revuo Libera Folio), sekve de
sia eldiro pri la universaleco de la poezio de Mao Zifu, sugestas,
ke eblus traduki, koncede "per diabla cerbostreĉo", liajn
poemojn en kiun ajn lingvon "sen aprezebla estetika perdo".
Nu mi provis pruvi tion elflanke de la islanda lingvo, tradukante
lian poemon tiam. Sombra poemo ĝi estas, plena de frapaj, ofte kruelaj
bildoj. Jen ekzemplaj versoj el la 34-versa poemo:
frakasas homoj bronzfigurojn
de siaj antaŭuloj kaj per
tiuj peceroj sub piedoj
sin plialtigas… sur riveroj
bebaro forlasita drivas...
bruteskaj homoj prenas sian
larmon kiel vinon...
eltiras siajn ostojn por
plektadi vantajn glor-girlandojn...
Mi instigas al tiaj traduk-provoj, la
sperto rivelas multon.
Ne eblas en mallonga recenzo kontentige
pritrakti la grandan poemlibron de Mao Zifu, parte ornamitan per
artaj desegnaĵoj de la aŭtoro. Mi nur aldonu, ke la libro estas
dividita en kvar partojn, kies lasta estas inspirita de la antikva
ĉina libro de aŭguroj Yi Jing (I Ching), Ŝanĝiĝoj,
klasika verko de la konfuceanismo. Tiu ciklo konsistas el 64 poemoj,
konformaj al la strukturo de tiu praĉina libro. En tiuj poemoj la
poeto interpretas laŭ sia kontempla maniero, la "efemeran vivon
kaj eternan universon", kiel klarigas en simpatia prefaco Shi
Chengtai, la redaktoro de la revuo Penseo, kie siatempe
aperis la unuaj poemoj de la poeto.
Kantoj de Anteo estas verko de
homo, kiu, almenaŭ parte, sin identigas kun la mitologia giganto
Anteo, filo de la Tero mem, kies nevenkeblon en luktoj li dankis
al konstanta refortigo fare de la patrino. Heraklo tamen sukcesis
lin venki, levinte lin aeren, ekster tuŝiĝon ĉe la tero. Mao Zifu
suferis venkon super siaj korpaj fortoj, sed ne super sia spirito.
Lia spirito prenis la rolon de Gea, la Terpatrino, restarigis Anteon,
refortigis Anteon, faris Anteon denove nevenkebla. Kiel tia li proponas
sian poezian potencon al pluevoluigo de la literaturo de la internacia
lingvo Esperanto.
(el "Esperanto")
Koncerna
artikolo:
Kantoj
de "Anteo sur rulseĝo" — Poemoj de Mao Zifu eldonitaj
en Novjorko
|