La tiel nomata "tibeta problemo"

Nedubebla aparteno de suvereneco de Tibeto

    Ekde la 13-a jarcento la centra registaro de Chinio praktikas suverenecon super Tibeto kaj Tibeto neniam estis sendependa shtato, kaj neniu lando agnoskis, ke Tibeto estas sendependa shtato.
    Chinio estas lando el multaj nacioj. Tibet-nacio sur la Tibeta Altebenajho fondis en la 7-a jarcento Tubo-dinastion kaj tenis amikajn interrilatojn kun Tang-dinastio dum pli ol 200 jaroj. Meze de la 9-a jarcento disfalis Tubo-dinastio. En pli ol 300 jaroj post tio Tibeto trovighis en separatisma stato, kaj ankau en aliaj regionoj de Chinio aperis landinterna reghimo regata de malsamaj nacioj kaj separatismaj lokaj reghimoj.
    En la 13-a jarcento pli kaj pli potencighis mongol-nacio en la nordo de Chinio kaj fondis en 1206 Mongolan Hhanejon. En la 40-aj jaroj de la 13-a jarcento la malgrandaj reghimoj de Tibeto submetighis al la Mongola Hhanejo. Post fondigho de Yuan-dinastio Tibeto farighis unu el la distriktoj regataj de la centra reghimo de Yuan-dinastio. Imperiestro de Yuan-dinastio establis specialan administrejon por rekte administri la militajn kaj registarajn aferojn de Tibeto. En Tibeto oni establis multajn filiojn de la administrejo.
    En Ming- kaj Qing-dinastioj la regantaro daure havis suverenecon super Tibeto. Kiam fondighis Ming-dinastio, Tibeto memvole submetighis al la centra registaro. Dum Ming-dinastio la regantoj plejparte imitis la regantojn de Yuan-dinastio en la regado super Tibeto. Kiam fondighis Qing-dinastio, la Kvina Dalai-lamao tuj sendis delegiton al la chefurbo Shengjing (la nuna Shenyang de Liaoning-provinco) por peti audiencon de la imperiestro kaj starigis rilatojn kun la kortego. Post kiam Qing-dinastio unuigis Chinion, la kortego plifortigis la administradon super Tibeto. En 1653 kaj 1713 la imperiestro de Qing-dinastio nomumis la Kvinan Dalai-lamaon kaj la Kvinan Banchen-Erdini, kaj de tiam sistemigis la nomumadon de la titoloj Dalai kaj Banchen kaj oficialigis iliajn politikan kaj religian poziciojn en Tibeto. En 1727 la kortego establis en Tibeto ministrejon por praktiki regadon en la nomo de la centra registaro. En 1793 ghi publikigis "Kortegaj dekretoj: reguloj por tibetaj aferoj" el 29 artikoloj rilate politikon, ekonomion, eksterajn aferojn, religion kaj militajn aferojn.
    Dum la periodo de la Respubliko de Chinio la centra registaro regis Tibeton same kiel la antauaj dinastioj Yuan, Ming kaj Qing. En 1912 ghi fondis Mongola-Tibetan Buroon por prizorgi tibetajn aferojn kaj nomumis delegiton al Tibeto plenrajtigito de Qing-dinastio en Tibeto. Post sia fondigho en Nankino, la china registaro establis en 1929 la Mongola-Tibetan Komisionon por administri aferojn de tibet-nacio, mongol-nacio kaj aliaj nacimalplimultoj. En aprilo de 1940 la Oficejo de la Mogola-Tibeta Komisiono estis establita en Tibeto kiel konstanta institucio de la centra registaro en Tibeto.
    Post fondigho de la China Popola Respubliko, lau la historia kaj aktuala stato de Tibeto, la centra registaro decidis alpreni pacan metodon por liberigi Tibeton. En februaro de 1951, Dalai-lamao sendis 5-membran delegacion kun Ngapo Ngawa Ghigme kiel plenrajtigita estro al Pekino por fari intertraktadon kun la centra registaro. La 23-an de majo de 1951, la centra registaro kaj la tibeta registaro venis al interkonsento en serio da problemoj rilate pacan liberigon de Tibeto kaj subskribis "Traktaton de la Centra Registaro kaj la Tibeta Loka Registaro pri la Metodo de Paca Liberigo de Tibeto" el 17 artikoloj. La traktato estis varme aplaudata kaj subtenata de diversaj nacioj en Tibeto. En la 24-a de oktobro tiujare Dalai-lamao telegrafis al prezidanto Mao Zedong por esprimi subtenon kaj observon al la traktato. En 1954 Dalai-lamao estis elektita kiel vicprezidanto de la Konstanta Komitato de la Unua Tutlanda Popola Kongreso, kaj Banchen Erdini kiel membro de la komitato. En aprilo de 1956 Dalai-lamao estis nomumita prezidanto de la Prepara Komitato por Tibeta Autonoma Regiono. En marto de 1959 la ribelo en Tibeto estis subpremita kaj komencighis la demokratia reformado. En septembro de 1965 fondighis la Tibeta Autonoma Regiono.

2. Senchese disvolvighas la socio, ekonomio kaj la afero de homaj rajtoj de Tibeto
3. Politiko de la centra registaro rilate al Dalai-lamao