Ghingis-Hhano
(1162-1227), fondinto de la Mongola Imperio, nomighis Temughin.
Li estis eminenta strategiisto kaj politikisto. Li devenis de aristokrata
familio de klano Borjhijin kaj en sian infaneco jam montris saghecon
kaj kuraghon.
Temughin
kreskis en ekstreme malbona medio. Chirkau 1170 lia patro, unu el
la mongolaj tribestroj, estis venenita de tataro, kaj la familio
estis miskomprenata kaj malamike traktata. Li kaj liaj patrino kaj
fratoj vivis malfacile. Miskomprenate de la tribo, la familio transloghighis
al malproksima loko. Ili estis malrichaj kaj en vintro sin vivtenis
per chasado. Malfacila vivo hardis Temughin kaj li farighis firmvola
kaj sentima.
En
la 80-aj jaroj de la 12-a jarcento Temughin titolis sin hhano (signifanta
reganton de tribestro) kaj en 1202 ekstermis mongolajn tribojn plej
multe okupantajn teron kaj konkeris la altebenajhon Hulun-Boir.
En 1204 li farighis la plej granda reganto sur la Mongola Altebenajho.
En 1206 li estis elektita Granda Hhano de Mongolio. Li fondis la
Mongolan Hhanejon kaj titolis sin Ghingis-Hhano.
Post
fondigho de la hhanejo la limoj inter la triboj estis forigitaj
kaj la membroj de la triboj regrupigitaj. De tiam la mongolaj triboj
unuighis en unu landon.
Post
sia surtronigho Ghingis Hhano faris grandskalan militadon por ekspansiigi
la teritorion. En la 13-a jarcento la chefaj feudismaj landoj frontis
seriozan socian krizon, kaj tio pretigis kondichojn favorajn al
li por grandskala milita ekspansio.
En
1219 Ghingis Hhano kaj lia armeo el 200 mil soldatoj ekspediciis
okcidenten, atingis Hungarion kaj konkeris Mez-orienton kaj sudan
Rusion.
Por
firmigi sian regadon super la unuigita lando, Ghingis Hhano ellaboris
sistemojn de milito, politiko kaj legho, publikigis kodon celantan
normalan ordon de la socio kaj kreis la mongolan skriblingvon aplikeblan
tra la tuta lando. Chiuj liaj faroj ludis progresan rolon en la
disvolvigho de la mongola socio.
Ghingis
Hhano mortis en la ekspedicio por konkeri la Okcidentan Xia-regnon
en julio de 1227, en la agho de 65 jaroj.
Lia
nepo Kublajo fondis Yuan-dinastion (1206-1368).
Ghingis
Hhano mortis, sed neniu audacis atenci Mongolion. Kublajo senchese
ekspansiis al la sudo de Chinio kaj fine unuigis Chinion. Li prenis
Pekinon chefurbo kaj titolis sian landon Yuan en 1271.
Rilataj
artikoloj:
Koncize
pri la Stepo de Interna Mongolio
Ekspozicio
pri protektado de herbejoj
Kial
degeneris la ekologia sistemo de herbejoj?
Virinoj
de herbejoj
|